ကမ္ဘာ့စံနှုန်းတွေနဲ့မညီတဲ့ Facebook ရဲ့ လုပ်ဆောင်မှုက တရားမျှတတဲ့ရွေးကောက်ပွဲဖြစ်ဖို့ စိုးရိမ်နေရပြီလား

[Zawgyi]

ၿဖိဳးေဝ EMG 7 May 2020

(၁)

ျမန္မာနိုင္ငံမွာ က်ယ္က်ယ္ျပန႔္ျပန႔္ သုံးစြဲလာၾကၿပီး Facebook မွာ ေဝဖန္ေထာက္ျပမွ အလုပ္လုပ္ၾကတဲ့အစိုးရဆိုၿပီး ေဝဖန္သုံးသပ္ၾကတဲ့ ဒီမိုကေရစီနိုင္ငံေတာ္ေခတ္မွာ အစိုးရကို ေဝဖန္ေထာက္ျပလို႔ ျပည္သူေတြ သုံးစြဲတဲ့ Facebook အေကာင့္ေတြ ပိတ္သိမ္းပစ္တာမ်ိဳးကို တပ္မေတာ္အစိုးရဆီကေနၿပီး အာဏာလႊဲေျပာင္းရယူထားလို႔ စစ္တစ္ပိုင္း အစိုးရလို႔ သမုတ္ခံခဲ့ရတဲ့ ဦးသိန္းစိန္အစိုးရ လက္ထက္မွာေတာင္ လုပ္ေဆာင္ခဲ့မႈ မရွိေပမယ့္ အရပ္သားအစိုးရ၊ ေ႐ြးေကာက္ခံ အစိုးရလို႔ သိၾကတဲ့ NLD အစိုးရလက္ထက္မွာ ျဖစ္လာေနပါတယ္။

NLD အစိုးရကို ေထာက္ခံတဲ့ Lobby Account ေတြဟာ လူမႈကြန္ရက္ Facebook မွာ အတိုက္အခံပါတီက ေခါင္းေဆာင္ေတြ၊ အရင္တုန္းက အစိုးရတာဝန္ ထမ္းေဆာင္ဖူးသူေတြနဲ႕ NLD အစိုးရကို ေဝဖန္သူတိုင္းကို ညစ္ညမ္းစြာ ဆဲဆို ေအာက္လုံးထိုးၿပီး တိုက္ခိုက္ေနေပမယ့္ သူတို႔အသုံးျပဳတဲ့ Facebook အေကာင့္ေတြကေတာ့ အပိတ္မခံရတဲ့အျပင္ Facebook ရဲ႕ တရားဝင္အသိအမွတ္ျပဳ အေကာင့္အျဖစ္ Blue Badge ပါ ရေနတဲ့အေျခအေနမွာ အစိုးရကို ေဝဖန္ေထာက္ျပေနတဲ့ အေကာင့္ေတြကို Facebook သုံးစြဲခြင့္မျပဳဘဲ ပိတ္ခ် (Disible) ေနတာဟာ အစိုးရ အလိုက် လုပ္ေနတာလား။ Facebook က ျမန္မာနိုင္ငံမွာ သီးသန႔္မူဝါဒနဲ႕ သြားေနတာလား။ အစိုးရကို ေထာက္ခံတယ္ဆိုၿပီး မိုက္ရိုင္းညစ္ညမ္းစြာ ဆဲဆိုေနတဲ့ အေကာင့္ေတြကို Facebook ရဲ႕ တရားဝင္အသိအမွတ္ျပဳ အေကာင့္အျဖစ္ Blue Badge ေပးေနခ်ိန္မွာ အစိုးရကို ေဝဖန္ေထာက္ျပေနတဲ့ အေကာင့္ေတြကို ပိတ္ခ်ေနမႈဟာ Facebook ေၾကာင့္ ေ႐ြးေကာက္ပြဲမမွ်တမႈကိုပါ ျဖစ္ေစနိုင္မလား ေတြးဆဖို႔ လိုအပ္လာပါတယ္။

ဥပမာအားျဖင့္ ျပည္ေထာင္စုႀကံ့ခိုင္ေရးႏွင့္ ဖြံ႕ၿဖိဳးေရးပါတီရဲ႕ ေျပာေရးဆိုခြင့္ရွိသူ ေဒၚယဥ္မင္းျမင့္ေဆြရဲ႕ ရွစ္ႏွစ္ေလာက္ သုံးစြဲခဲ့တဲ့အေကာင့္ကို Facebook က ေမ ၅ ရက္မွာ ပိတ္ခ်လိဳက္ပါတယ္။

ဒီလိုပိတ္ခ်ခံရတာနဲ႕ ပတ္သက္ၿပီး ေဒၚယဥ္မင္းျမင့္ေဆြက “ ရွစ္ႏွစ္တာ၂၀၁၂ မွာ စတင္အသုံးျပဳခဲ့တဲ့ Yin Min Myint Swe အမည္နဲ႕ ID တင္ထားတဲ့ Facebook အေကာင့္ Disable ျဖစ္သြားပါတယ္။ ပါတီတစ္ခုရဲ႕ ေလာ္ဘီခ်င္းတူရင္ေတာင္ သန္းေျခာက္ေထာင္ေက်ာ္ရဲ႕ အစြမ္းေၾကာင့္ အစိုးရေလာ္ဘီေတြ Blue Mark ေတြရေနခ်ိန္မွာ အတိုက္အခံပါတီေလာ္ဘီရဲ႕ Facebook Account ေတြကေတာ့ ဖယ္ရွားခံေနရပါတယ္။ အတိုက္အခံပါတီက ေျပာေရးဆိုခြင့္ရွိသူျဖစ္တဲ့ ကြၽန္မရဲ႕ Yin Min Myint Swe Account ကို Disable လုပ္လို႔ Facebook Team ကို Report လုပ္တဲ့အခါ ဝင္လာတဲ့ Mail ကို ၾကည့္ျခင္းအားျဖင့္ အစိုးရက ဖယ္ရွားခိုင္းတယ္လို႔ ယူဆလို႔ရပါတယ္ . . .” လို႔ ေရးသားခဲ့တာကို ေတြ႕ရၿပီး အစိုးရကို ဆက္ေဝဖန္ေနဦးမယ္လို႔ ေမ ၅ ရက္မွာ ပို႔စ္တစ္ခု တင္ခဲ့တာ ေတြ႕ရပါတယ္။ ပိုၿပီးဆိုးတာက ေဒၚယဥ္မင္းျမင့္ေဆြရဲ႕ အေကာင့္အပိတ္ခံရေၾကာင္း Kyi Win အမည္နဲ႕ Facebook သုံးစြဲသူက သူ႕အေကာင့္အစစ္မွာ “ ျပည္ခိုင္ၿဖိဳးပါတီ (ဗဟို) ေျပာေရးဆိုခြင့္ရွိသူ ေဒၚယဥ္မင္းျမင့္ေဆြ၏ Facebook အား FB Team မွ အေၾကာင္းျပခ်က္မရွိဘဲ အၿပီးတိုင္ဖ်က္သိမ္း၊ ေဒၚယဥ္မင္းျမင့္ေဆြက သူမ၏အေကာင့္သည္ ID အစစ္အမွန္ျဖင့္ တရားဝင္သုံးေနေသာ အေကာင့္ျဖစ္ၿပီး FB မွ ခ်မွတ္ထားေသာ စည္းမ်ဥ္းမ်ားကို ခ်ိဳးေဖာက္ျခင္းမရွိခဲ့ေၾကာင္း အခိုင္အမာေျပာဆိုထား။ ၂၀၂၀ ေ႐ြးေကာက္ပြဲနီးကပ္လာသည္ႏွင့္အမွ် လက္ရွိအစိုးရကို ေဝဖန္ေထာက္ျပေသာ အေကာင့္မ်ားကို ပိုမိုႏွိပ္ကြပ္မႈမ်ား ျပဳလုပ္လာၿပီး အစိုးရ ဘက္ေတာ္သား အေကာင့္မ်ားကိုမူ Blue Mark အဆင့္အထိ ေက်ာေထာက္ေနာက္ခံေပးမႈမ်ား ျဖစ္ေပၚလာ၊ လက္ရွိအစိုးရလက္ထက္ သန္း ၆၀၀၀ ေက်ာ္ အကုန္အက်ခံ ဖြဲ႕စည္းခဲ့ေသာ လူမႈကြန္ရက္ ေစာင့္ၾကည့္မႈအဖြဲ႕သည္ FB Team ႏွင့္ ပူးေပါင္း၍ အတိုက္အခံအင္အားစုမ်ားကို စနစ္တက် ဖိႏွိပ္ေနေၾကာင္း နိုင္ငံေရးေလ့လာေစာင့္ၾကည့္သူအခ်ိဳ႕က ေဝဖန္ေျပာဆို” လို႔ တင္ျပခဲ့တဲ့ ပို႔စ္ကို Facebook က ျဖဳတ္ခ်ခဲ့တဲ့အျပင္ ပို႔စ္တင္တာကိုလည္း ပိတ္ခဲ့ပါတယ္။ ေဒၚယဥ္မင္းျမင့္ေဆြေရာ၊ ကိုၾကည္ဝင္းေရာ ေရးတဲ့ ပို႔စ္ေတြမွာ အစိုးရေထာက္ခံသူေတြလို ဆဲဆိုၿပီး ေအာက္တန္းတက်ေရးထားတာ၊ ပုပ္ခတ္တာ မပါေပမယ့္ အေကာင့္ေတြ အပိတ္ခံရ၊ ပို႔စ္ေတြ အဖ်က္ခံရျဖစ္ေနတာက Facebook ရဲ႕ ျမန္မာနိုင္ငံဆိုင္ရာ မူဝါဒဆိုရင္ေတာ့ ေတာ္ေတာ္ေလးကို မမွ်တတဲ့ ဒီမိုကေရစီနဲ႕ ေအာက္ဆုံးအဆင့္နားေရာက္ေနတဲ့ ျမန္မာ့လြတ္လပ္စြာ ေျပာေရးဆိုခြင့္ကို Facebook ဟာ ေျမာင္းထဲေရာက္ေအာင္ ထိုးခ်တာပါ။

အစိုးရကို ေဝဖန္ေလ့ရွိတဲ့ အေကာင့္ေတြ၊ အတိုက္အခံပါတီေတြက ေဝဖန္သူေတြရဲ႕ အေကာင့္ေတြကို ပိတ္သိမ္းေနတာ၊ လက္ရွိမွာ ေဒၚယဥ္မင္းျမင့္ေဆြအေကာင့္ ပိတ္သိမ္းခံရတာေတြနဲ႕ ပတ္သက္ၿပီး အစိုးရကိုယ္တိုင္က သူ႕ကို ေဝဖန္ရင္ ပိတ္သိမ္းခိုင္းေနတာလားဆိုတဲ့ ေမးခြန္းထုတ္သံေတြလည္း ရွိလာေနပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္မို႔လို႔ သမၼတ႐ုံး ေျပာေရးဆိုခြင့္ရွိသူ ဦးေဇာ္ေဌးကို The Daily Eleven သတင္းစာအေနနဲ႕ လက္ရွိအစိုးရကို ေဝဖန္တဲ့ Facebook အေကာင့္ေတြကို ပိတ္ဖို႔အတြက္ ၫႊန္ၾကားထားတာမ်ိဳး ရွိ မရွိ ေမးျမန္းတဲ့အခါမွာ ဦးေဇာ္ေဌးက “ ၫႊန္ၾကားထားျခင္း မရွိပါ။ ၫႊန္ၾကားလို႔လည္း မရပါ” ဆိုၿပီး ေျဖဆိုခဲ့ပါတယ္။

ဆဲဆိုပုပ္ခတ္ေနတဲ့ Lobby အေကာင့္ကို Facebook က တရားဝင္အသိအမွတ္ျပဳ Blue Mark ေပးၿပီး ေဝဖန္ေထာက္ျပေနတဲ့ အတိုက္အခံပါတီက အေကာင့္ေတြနဲ႕ သတင္းမီဒီယာသမားေတြရဲ႕ အေကာင့္ေတြကို Facebook က ပိတ္သိမ္းေနတယ္ဆိုတဲ့ အေျခအေနေတြဟာ အေမရိကန္အစိုးရရဲ႕ ေထာက္ခံမႈနဲ႕ Facebook က ျမန္မာ့ေ႐ြးေကာက္ပြဲမွာ ဝင္ေရာက္စြက္ဖက္ေတာ့မွာလား ေတြးစရာ ျဖစ္လာသလို Facebook ရဲ႕ ကမာၻလုံးဆိုင္ရာစံႏႈန္းေတြနဲ႕ ျခားနားၿပီး ျမန္မာျပည္မွာပဲ အစိုးရကို ေဝဖန္ေနသူေတြရဲ႕ အေကာင့္ေတြ ပိတ္သိမ္းေနတာဟာ ျမန္မာအစိုးရနဲ႕ Facebook အၾကားမွာ ဘာသေဘာ တူညီခ်က္ေတြမ်ား ရွိေနသလဲ။ ဒီလိုမဟုတ္ဘူးဆိုရင္ အစိုးရက သန္း ၆၄၀၀ ေက်ာ္ သုံးၿပီး ဖြဲ႕စည္းထားတဲ့ SMMT (Social Media Mornitoring Team) ကပဲ လုပ္ေဆာင္ေပးေနသလား။ တစ္ဖက္မွာ အစိုးရကို ေဝဖန္တဲ့ အေကာင့္ေတြကို ပိတ္သိမ္းဖ်က္ခ်ဖိဳ႕အတြက္ ေ႐ြးေကာက္ပြဲေကာ္မရွင္နဲ႕ Facebook တို႔က ညွိႏွိုင္းထားတာလား။ ဒါမွမဟုတ္ရင္ အမုန္းစကားေတြမပါတဲ့၊ ဆဲဆိုရိုင္းစိုင္းမႈမပါဘဲေဝ ဖန္ၾကတာေတြကို Facebook AI က မလုပ္နိုင္လို႔ အစားခန႔္ထားတဲ့ Facebook Myanmar Team ကပဲ အစိုးရကို ေဝဖန္တယ္ဆိုတာနဲ႕ ပို႔စ္ေတြဖ်က္ခ်၊ အေကာင့္ေတြ ပိတ္ခ်လဳပ္ေနတာလား။ Facebook Myanmar Team နဲ႕ Facebook Checker Team ဟာ ဘယ္သူ႕ရဲ႕ တိုက္ရိုက္ထိန္းခ်ဳပ္မႈေအာက္မွာ ရွိေနလို႔ အစိုးရကို ေထာက္ခံၿပီး ေဝဖန္သူေတြကို ဆဲဆိုေနတဲ့ အေကာင့္ေတြကို Blue Mark ေပး၊ ေဝဖန္သူေတြကိုက်ေတာ့ ဆဲဆိုတာမပါဘဲနဲ႕ ပို႔စ္ဖ်က္ခ် Account Disable လုပ္ၿပီး ပိတ္သိမ္းေနတာဟာ ဘယ္သူ႕ၫႊန္ၾကားခ်က္နဲ႕ လုပ္ေနသလဲဆိုတာ စုံစမ္းစစ္ေဆးရမယ့္ အေျခအေနကို ေရာက္လာေနၿပီျဖစ္ပါတယ္။ ေ႐ြးေကာက္ပြဲမစတင္ခင္ အခုလိုအခ်ိန္မွာ Facebook ရဲ႕ ဘက္လိုက္မႈေတြကို အတိုက္အခံပါတီေတြနဲ႕ သတင္းမီဒီယာသမားေတြက ေမးခြန္းထုတ္ၿပီး မွ်တေအာင္ ေျပာင္းလဲနိုင္မွပဲ ၂၀၂၀ ျပည့္ႏွစ္ ေ႐ြးေကာက္ပြဲမွာ တရားမွ်တမႈကို ျမင္ရမွာျဖစ္သလို ဒီမိုကေရစီရဲ႕ ရသနဲ႕ လြတ္လပ္စြာထုတ္ေဖာ္ေျပာဆိုခြင့္ကို ကာကြယ္ေပးရာလည္း ေရာက္မွာပါ။

(၂)

Facebook ဟာ ျမန္မာနိုင္ငံမွာပဲ မမွ်တမႈေတြ လုပ္ေနတယ္လို႔ ဘာေၾကာင့္ရႈျမင္ခံေနရတာလဲဆိုရင္ ကမာၻလုံးဆိုင္ရာ စံႏႈန္းေတြနဲ႕ ျမန္မာနိုင္ငံမွာ လုပ္ေဆာင္ေနပုံေတြ ကြာဟေနလို႔လည္း ျဖစ္ပါတယ္။ အာဏာရ အစိုးရကို ေဝဖန္လို႔ မရဘူး။ ေထာက္ျပလို႔မရဘူးဆိုတဲ့ ျဖစ္စဥ္ေတြအျပင္ လူမႈကြန္ရက္မွာ ဗုဒၶဘာသာကို ေစာ္ကားေနတာေတြ၊ ပုံဖ်က္တိုက္ခိုက္ေနတာေတြကိုလည္း ဘယ္လိုပဲ Report လုပ္လုပ္ Facebook ဟာ လ်စ္လ်ဴရႈထားခဲ့တာေတြကိုလည္း ေတြ႕ျမင္ေနရပါတယ္။ မိုက္ရိုင္းစြာဆဲဆိုတာေတြ၊ ေအာက္တန္းတက် တိုက္ခိုက္တဲ့အေကာင့္ေတြကို ပိတ္သိမ္းတာ၊ ဖ်က္သိမ္းတာဟာ လက္ခံလို႔ရေပမယ့္ မ်ားေသာအားျဖင့္ေတာ့ ႐ုတ္ရင္း ၾကမ္းတမ္းစြာဆဲဆိုေနတဲ့ အေကာင့္တုေတြကိုေတာ့ Facebook ကိုက အကာအကြယ္ ေပးထားသလိုမ်ိဳး ျဖစ္ေနၿပီး လူသိမ်ားတဲ့ အေကာင့္ေတြ ဆဲဆိုမႈမပါဘဲ အစိုးရကိုေဝဖန္ေနတဲ့အေကာင့္ေတြ ပိတ္ခ်ခံေနရတာဟာ Facebook မွာ တာဝန္ရွိသလို Facebook ဟာ ျမန္မာနိုင္ငံမွာ အခြန္မထမ္းေဆာင္ဘဲ ရပ္တည္ခြင့္ရေနတာ ဒါနဲ႕ ဆက္စပ္ေနသလား ဆိုတာလဲ ေမးခြန္းထုတ္စရာ ျဖစ္လာပါတယ္။

သန္း ၆၄၀၀ ေက်ာ္ အကုန္ခံၿပီးေတာ့ လူမႈကြန္ရက္ကိုေစာင့္ၾကည့္ဖို႔ SMMT ကို ဖြဲ႕ေပးထားတယ္။ ျမန္မာနိုင္ငံမွာ စီးပြားရွာဖို႔နဲ႕ မမွ်တမႈေတြ လုပ္ေဆာင္ေနတဲ့ Facebook ဆီက တစ္ႏွစ္ကို အမ်ားဆုံး ေဒၚလာသန္း ၁၀၀ ေလာက္ အခြန္ရနိုင္တဲ့ အေျခအေနကို လ်စ္လ်ဴရႈထားသလို ျဖစ္ေနပါတယ္။ ေ႐ြးေကာက္ပြဲေကာ္မရွင္နဲ႕ Facebook ညွိႏွိုင္းၿပီး ေ႐ြးေကာက္ပြဲကို ပ်က္ျပားေစေအာင္ တိုက္ခိုက္တဲ့ စကားလုံးေတြ၊ အမုန္းတရားကို ျဖစ္ေစတဲ့ စကားလုံးေတြ ေရးမယ္ဆိုရင္ ပယ္ဖ်က္သြားမယ္ဆိုခဲ့တာေတြဟာ အစိုးရက ခန႔္ထားတဲ့ ျပည္ေထာင္စု ေ႐ြးေကာက္ပြဲေကာ္မရွင္ကို လုပ္ပိုင္ခြင့္ေတြ ဘယ္ေလာက္အထိ ေပးထားသလဲ ေတြးစရာျဖစ္လာပါတယ္။

“Facebook ေပၚမွာေရးတဲ့ ကိစၥေတြနဲ႕ ပတ္သက္ၿပီးေတာ့လည္း ႀကီးၾကပ္ေရး စိစစ္ေရးအဖြဲ႕ေတြ ဖြဲ႕သြားဖို႔ရွိတယ္။ ေ႐ြးေကာက္ပြဲကို ထိခိုက္ေစတဲ့ စကားလုံးေတြ၊ ေ႐ြးေကာက္ပြဲကို ပ်က္ျပားေစေအာင္ တိုက္ခိုက္တဲ့ စကားလုံးေတြ၊ အမုန္းတရားကို ျဖစ္ေစတဲ့ စကားလုံးေတြ ေရးမယ္ဆိုရင္ ပယ္ဖ်က္သြားဖို႔ ရွိပါတယ္။ Facebook ကေန တာဝန္ရွိသူေတြနဲ႕လည္း ေဆြးေႏြးၿပီးၿပီ။ သူတို႔ကိုယ္တိုင္ သိရင္လည္း ပယ္ဖ်က္သြားဖို႔ ရွိသလို ကြၽန္ေတာ္တို႔ကေန တင္ျပသြားရင္လည္း ပယ္ဖ်က္ေပးဖို႔ ေဆြးေႏြးၿပီး ျဖစ္ပါတယ္” လို႔ ေဖေဖာ္ဝါရီ ၆ ရက္က ျပည္ေထာင္စု ေ႐ြးေကာက္ပြဲေကာ္မရွင္႐ုံးမွာ က်င္းပတဲ့ သတင္း မီဒီယာေတြနဲ႕ ေတြ႕ဆုံပြဲမွာ ျပည္ေထာင္စုေ႐ြးေကာက္ပြဲေကာ္မရွင္ အဖြဲ႕ဝင္ ဦးျမင့္နိုင္က ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။

လက္ေတြ႕မွာေတာ့ အမုန္းစကားေတြ၊ ဆဲဆိုတာေတြ မပါခဲ့တဲ့ အတိုက္အခံပါတီႀကီးတစ္ခုရဲ႕ ေျပာေရးဆိုခြင့္ရွိသူ ေဒၚယဥ္မင္းျမင့္ေဆြက အစိုးရအေပၚ ေဝဖန္မႈေတြေၾကာင့္ Facebook အေကာင့္ကို ပိတ္ခ်လိဳက္တာဟာ ျပည္ေထာင္စုေ႐ြးေကာက္ပြဲေကာ္မရွင္နဲ႕ Facebook ၾကားက ညွိႏွိုင္းေဆြးေႏြးမႈေတြနဲ႕ သက္ဆိုင္ျခင္း ရွိ မရွိ ေမးစရာ ျဖစ္လာပါတယ္။

အစိုးရက ပိတ္ခိုင္းတိုင္း၊ ျဖဳတ္ခ်ခိဳင္းတိုင္း Facebook ဟာ အေကာင့္ေတြကို ျဖဳတ္ခ်ခြင့္၊ ပိတ္ခြင့္မရွိပါဘူး။ ျမန္မာနိုင္ငံမွာဆိုရင္ နိုင္ငံသားမ်ား၏ ပုဂၢိဳလ္ဆိုင္ရာလြတ္လပ္မႈႏွင့္ ပုဂၢိဳလ္ဆိုင္ရာလုံၿခဳံမႈကို ကာကြယ္ေပးေရး ဥပေဒ ရွိေနပါတယ္။ ဒီဥပေဒဟာ အစိုးရကို တရားစြဲခြင့္ရွိတဲ့ ဥပေဒျဖစ္သလို လြတ္လပ္စြာေျပာေရးဆိုခြင့္ကို ၂၀၀၈ ခုႏွစ္ ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒအရ အကာအကြယ္ေပးထားတဲ့နိုင္ငံမွာ အစိုးရက သူ႕ကို ေဝဖန္တဲ့အေကာင့္ေတြကို ပိတ္ပစ္ဖို႔ ေတာင္းဆိုလို႔ပဲျဖစ္ျဖစ္၊ မေတာင္းဆိုဘဲ ျဖစ္ျဖစ္ ပိတ္ေနတယ္ဆိုရင္ Facebookဟာ ျမန္မာ့ တည္ဆဲဥပေဒေတြကို ေဖာက္ဖ်က္ေနတာလို႔ ေျပာရမွာပါ။

လက္ရွိမွာလည္း ျမန္မာနိုင္ငံက နိုင္ငံျခားေငြမ်ားစြာကို ျပည္ပဆီကို စီးထြက္ေစတဲ့ Facebook ဟာ အခြန္ေရွာင္ေနတာလည္း ျဖစ္ေနပါတယ္။ သာမန္ျပည္သူေတြ သုံးစြဲေနတဲ့ Facebook အေကာင့္ေတြကို ေနာက္ေယာင္ခံလိုက္တာ၊ Messenger တြ ကို ေစာင့္ၾကည့္ေနတာေတြ လုပ္ေနသလား။ ဒီလိုမ်ိဳးလုပ္ဖို႔အတြက္ အစိုးရနဲ႕ Facebook ၾကားမွာ ညွိႏွိုင္းထားမႈေတြ ရွိေနနိုင္သလားဆိုတာ ေတြးစရာပါ။

ဒါ့အျပင္ Facebook ဟာ ေမ ၅ ရက္မွာ ျမန္မာနိုင္ငံရဲတပ္ဖြဲ႕နဲ႕ ဆက္စပ္ေနတယ္ဆိုတဲ့ အေကာင့္တု ၁၈ ခုနဲ႕ သတင္းစာလိုမ်ိဳး ပုံမွားရိုက္ေနတဲ့ Page သုံးခုကို ဖယ္ရွားလိုက္တယ္လို႔ ထုတ္ျပန္ပါတယ္။ Facebook ဟာ အေကာင့္တုေတြ ဖယ္ရွားတိုင္းမွာ ဒီလိုဖယ္ရွားလိုက္တဲ့ အေကာင့္တုေတြဆိုရင္ တပ္မေတာ္နဲ႕ ဆက္စပ္တယ္ဆိုတာမ်ိဳး၊ ရဲတပ္ဖြဲ႕နဲ႕ ဆက္စပ္တယ္ဆိုတာမ်ိဳးကိုပဲ အဓိက ထုတ္ျပန္တာကို ေတြ႕ရပါတယ္။ ဒီလိုဆိုရင္ Facebook ဟာ ျမန္မာ့တပ္မေတာ္နဲ႕ ရဲတပ္ဖြဲ႕ကို ရန္သူလို သေဘာထားေနတာလား ေမးစရာ ျဖစ္လာျပန္ပါတယ္။ အေကာင့္တုေတြသုံးစြဲၿပီး ဝါဒျဖန႔္ခ်ိတာေတြ၊ တိုက္ခိုက္တာေတြကို အဖြဲ႕အစည္းတိုင္းလိုလိုက လုပ္ေဆာင္ၾကေလ့ရွိတဲ့အျပင္ AA အၾကမ္းဖက္အဖြဲ႕နဲ႕ ပတ္သက္ၿပီးေရးသားၾကတာကလည္း ျမန္မာနိုင္ငံရဲတပ္ဖြဲ႕၊ တပ္မေတာ္နဲ႕ ဆက္စပ္တဲ့ အေကာင့္တုေတြခ်ည္း မဟုတ္ပါဘူး။ ဒီလိုမ်ိဳး စကားေတြက အမုန္းစကားေတြဆိုရင္ ဗုဒၶဘာသာကို ေစာ္ကားေနတဲ့ ပို႔စ္ေတြကို ဘာေၾကာင့္ မျဖဳတ္ပစ္လဲ၊ Report ထုတာေတာင္ ဘာေၾကာင့္ ပို႔စ္မဖ်က္သလဲ။ ဒီလိုမ်ိဳး လုပ္ေနတဲ့ Facebook ရဲ႕ စံႏႈန္းေတြဟာ ဗုဒၶဘာသာကို ယုံၾကည္ကိုးကြယ္သူေတြရဲ႕ စိတ္ႏွလုံးကို ထိခိုက္ေစတဲ့ ဘက္လိုက္မႈ ျဖစ္ေနတာကို သေဘာေပါက္ရဲ႕လားဆိုတာ ေမးခြန္းထုတ္ရေတာ့မွာပါ။

(၃)

Facebook ရဲ႕ ဘက္လိုက္မႈေတြ၊ ျမန္မာနိုင္ငံမွာ တရားမဲ့ျပဳက်င့္မႈေတြနဲ႕ ပတ္သက္ၿပီး Eleven Media Group အေနနဲ႕ အၿမဲတမ္းလိုလို ေမးခြန္းေတြ ေပးပို႔ေမးျမန္းခဲ့ေပမယ့္ တိက်တဲ့အေျဖ ဘယ္ေတာ့မွ မရခဲ့ဘဲ ဆင္ေဝွ႕ရန္ ေရွာင္အေျဖေတြပဲ ရခဲ့ပါတယ္။ ဥပမာအားျဖင့္ Facebook ဟာ တစ္ႏွစ္မွာ ေဒၚလာ သန္း ၃၀၀ ကေန သန္း ၅၀၀ ၾကား ဝင္ေနတယ္လို႔ သုံးသပ္ၾကတာေတြ ရွိေနၿပီး ဒီလိုသာ တကယ္ဝင္ေနမယ္ဆိုရင္ Facebook ဟာ ျမန္မာနိုင္ငံကို တစ္ႏွစ္ ေဒၚလာ သန္း ၁၀၀ ေလာက္ အခြန္ထမ္းေဆာင္ဖို႔ ပ်က္ကြက္ေနတယ္လို႔ ေကာက္ခ်က္ခ်ရမလို ျဖစ္ေနတယ္လို႔ ေမးျမန္းခဲ့ရာမွာ Facebook က သူတို႔ဟာ နိုင္ငံတစ္ခုခ်င္းစီရဲ႕ ဝင္ေငြနဲ႕ ပတ္သက္တဲ့ ခန႔္မွန္းတြက္ခ်က္မႈေတြ၊ ကိန္းဂဏန္း အခ်က္အလက္ေတြကို ေဖာ္ျပေလ့မရွိပါဘူးလို႔ ေျပာခဲ့ပါတယ္။

အစိုးရကို ေဝဖန္တာနဲ႕ ပတ္သက္တာ၊ ဒါမွမဟုတ္ အစိုးရတာဝန္ရွိသူတစ္ဦးရဲ႕ နာမည္ကို ထိပါးတယ္လို႔ ထင္တာေတြကိုလည္း အေၾကာင္းအရာ မည္မည္ရရမရွိဘဲ Facebook က ပိတ္သိမ္းတာ Facebook ရဲ႕ Community Standard ကို ေဖာက္ဖ်က္တယ္ဆိုၿပီး ပိတ္သိမ္းတာေတြ လုပ္ေဆာင္တတ္ေလ့ ရွိပါတယ္။ ဥပမာအားျဖင့္ Aung Phyo အမည္နဲ႕ Facebook အေကာင့္အစစ္ သုံးစြဲသူတစ္ဦးက “ အေမစု-ဂ်င္း၊ အာလူး ပြဲ႐ုံ လက္လီလက္ကားေရာင္းဝယ္ေရး၊ ပုစြန္ေတာင္ေဈးဆိုတဲ့ ဆိုင္းဘုတ္တစ္ခုကို သူ႕ရဲ႕ Friend တစ္ေယာက္ကို Mention ေခၚၿပီး ကြီးတင္မင္းထြန္းတို႔က လုပ္ခ်လိဳက္ျပန္ၿပီဆိုၿပီး Comment ေပးရာမွာ Facebook ရဲ႕ Community Standard ကို ေဖာက္ဖ်က္တယ္ဆိုၿပီး ပို႔စ္တင္ခြင့္၊ Comment ေပးခြင့္၊ Massenger အသုံးျပဳခြင့္ တစ္လပိတ္လိုက္တာကို ေတြ႕ခဲ့ရပါတယ္။

အေမရိကန္လိုနိုင္ငံမွာေတာင္ သမၼတ ေဒၚနယ္ထရမ့္ပ္ရဲ႕ ပုံေတြကို ႐ုပ္ေျပာင္လုပ္တာ၊ ႐ုပ္ပုံအတုလုပ္ၿပီး ထိုးႀကိတ္တာ စတဲ့ လုပ္ေဆာင္မႈေတြ ရွိေနခ်ိန္မွာ ‘အေမစု-ဂ်င္း၊ အာလူး ပြဲ႐ုံ လက္လီလက္ကား ေရာင္းဝယ္ေရး၊ ပုစြန္ေတာင္ေဈးဆိုတဲ့ ဆိုင္းဘုတ္တစ္ခုကို Comment ေပးမိ႐ုံနဲ႕ Facebook ရဲ႕ Community Standard ကို ေဖာက္ဖ်က္တယ္ဆိုၿပီး ပို႔စ္တင္ခြင့္၊ Comment ေပးခြင့္၊ Massenger အသုံးျပဳခြင့္ တစ္လပိတ္လိုက္တာဟာ ဒီမိုကေရစီစံႏႈန္းေတြကို ေသြဖည္ေနတာ ေတြ႕ရပါတယ္။ ဒီလိုမ်ိဳး အေၾကာင္းကိစၥ ေရေရရာရာ မရွိဘဲ အေကာင့္ေတြ ပိတ္တာနဲ႕ပတ္သက္ၿပီး ေမးျမန္းရာမွာလည္း Facebook က တိက်တဲ့အခ်က္အလက္ေတြ မရွိဘူးလို႔ဘဲ ေျဖခဲ့ပါတယ္။

ပထမအႀကိမ္ ျပည္သူ႕လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္ျဖစ္တဲ့ ဦးရဲထြန္းဟာဆိုရင္လည္း သူ႕ရဲ႕ Facebook မွာ VOA သတင္းဌာနက ေရးသားေဖာ္ျပခဲ့တဲ့ “NLD ရဲ႕ ဖြဲ႕စည္းပုံျပင္ဆင္ေရး ဘာေၾကာင့္ မေအာင္ျမင္ရသလဲ” ဆိုတဲ့ ပို႔စ္ကို Facebook ရဲ႕ Community Standard နဲ႕ မညီဘူးဆိုၿပီး ပိတ္ခ်ခဲ့ပါတယ္။ ဦးရဲထြန္းက သူတို႔ရဲ႕ ဆုံးျဖတ္ခ်က္ကို သေဘာမတူေၾကာင္း တုံ႕ျပန္ခဲ့လို႔ Facebook က ေတာင္းပန္ခဲ့ၿပီး ပိတ္ထားတဲ့ပို႔စ္ကို လူအမ်ားျမင္ေအာင္ ျပန္ဖြင့္ေပးခဲ့ပါတယ္။ ဒါဟာ Facebook Team ရဲ႕ Professional Negligence လုပ္ရပ္ပါ။ ဒါ့အျပင္ တိုင္းရင္းသားေတြအေၾကာင္း ေရးသားေလ့ရွိတဲ့ သတင္းစာဆရာ စိုင္းထြန္းေအာင္လြင္က သူ႕ရဲ႕ တိုင္းရင္းသား အခြင့္အေရးနဲ႕ဆိုင္တဲ့ ေဆာင္းပါးတစ္ပုဒ္ကို BBC သတင္းဌာနမွာ ေဖာ္ျပခံရလို႔ သူ႕အေကာင့္မွာ မွ်ေဝရာမွာလည္း Facebook ရဲ႕ Community Standard နဲ႕ မညီဘူးဆိုၿပီး ပို႔စ္ကို ျဖဳတ္ခ်ခံခဲ့ရပါတယ္။ ဒီလိုမ်ိဳး ျဖစ္စဥ္ေတြ ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ Facebook Team ရဲ႕ လုပ္ရပ္ေတြဟာ စစ္အစိုးရလက္ထက္မွာ နာမည္ဆိုးနဲ႕ ေက်ာ္ၾကားခဲ့တဲ့ စာေပစိစစ္ေရးလိုမ်ိဳး ျဖစ္လာေနတဲ့ ပုံစံျဖစ္ေနပါတယ္။ အစိုးရကို ဘက္လိုက္မယ္။ ရထားတဲ့ေနရာေလး တည္ၿမဲဖို႔အတြက္ အစိုးရကို ေဝဖန္ေထာက္ျပတာနဲ႕ ပို႔စ္ဖ်က္မယ္ဆိုတဲ့ လုပ္ရပ္ေတြဟာ စာေပကင္ေပတိုင္ လုပ္ရပ္နဲ႕ တစ္ပုံစံတည္း တူေနတဲ့အျပင္ ဒါဟာ Facebook Team ရဲ႕ Professional Negligence ပါ။

ဒါ့အျပင္ Facebook မွာ ပြဲဆူသြားခဲ့တာက Nay Yan Oo အမည္နဲ႕ Facebook သုံးစြဲသူက ျပည္ေထာင္စုရာထူးဝန္အဖြဲ႕ကို တရားစြဲမယ္ဆိုတဲ့အေၾကာင္း Facebook မွာ တင္ခဲ့ရာမွာ Facebook ရဲ႕ Community Standard နဲ႕ မညီဘူးဆိုၿပီး ပို႔စ္ကို ျဖဳတ္ခ်လိဳက္ပါတယ္။ Nay Yan Oo အမည္နဲ႕ Facebook သုံးစြဲသူဟာ အေကာင့္အစစ္အမွန္နဲ႕ သုံးစြဲသူျဖစ္တဲ့အျပင္ သူဟာ အစိုးရအဖြဲ႕ရဲ႕ အားနည္းခ်က္ေတြကို ေဝဖန္ေထာက္ျပေလ့ရွိတဲ့သူ ဥထ္သမိ တကၠသိုလ္က Master of Public Policy Candidate တစ္ဦးပါ။

Nay Yan Oo ဟာ အေကာင့္အစစ္နဲ႕ အစိုးရကို မၾကာခဏ ေဝဖန္ေထာက္ျပေလ့ရွိၿပီး ဒီလိုမ်ိဳး ေဝဖန္ေထာက္ျပတဲ့အခါတိုင္း Facebook က Nay Yan Oo အေကာင့္တစ္ခုစလုံးကို ပိတ္တာ၊ တင္ထားတဲ့ ဓာတ္ပုံေတြ ဖ်က္ပစ္တာမ်ိဳးေတြနဲ႕ Facebook က တိုက္ခိုက္တယ္လို႔ သူ႕ရဲ႕ Page မွာ မတ္ ၂ ရက္က ပို႔စ္တင္ခဲ့ပါတယ္။

NLD အစိုးရအဖြဲ႕ဝန္ႀကီးေတြကို ေဝဖန္တဲ့အခါတိုင္းမွာ Nay Yan Oo အေကာင့္ဟာ အေၾကာင္းအရာ မည္မည္ရရမရွိဘဲ စြပ္စြဲခ်က္မ်ိဳးစုံနဲ႕ Facebook ရဲ႕ တိုက္ခိုက္မႈေတြ ခံေနရတာနဲ႕ ပတ္သက္ၿပီး Facebook Myanmar Team ရဲ႕ တာဝန္ရွိသူအခ်ိဳ႕ရဲ႕ Professional မဆန္တဲ့ လုပ္ရပ္ေတြနဲ႕ပတ္သက္ၿပီး Facebook Myanmar Team ဟာ NLD အစိုးရအေပၚမွာ မ်က္ႏွာသာေပးတာ၊ ဘက္လိုက္တာေတြ လုပ္ေဆာင္ေနတာမ်ိဳး ဆက္မလုပ္ဖို႔၊ Facebook ရဲ႕ ကမာၻလုံးဆိုင္ရာ စံႏႈန္းေတြကို လိုက္နာဖို႔အတြက္ Eleven Media Group က သတင္းေထာက္ ေမးျမန္းခဲ့ရာမွာလည္း Facebook က သူတို႔ဟာ ေ႐ြးေကာက္ပြဲေတြကို မွန္ကန္မွ်တေရး ထိန္းသိမ္းနိုင္ဖို႔ ႀကိဳးပမ္းေနပါတယ္လို႔ တာဝန္ရွိသူတစ္ဦးက တုံ႕ျပန္ခဲ့တာကလြဲရင္ ေကာင္းမြန္ျပည့္စုံတဲ့ အေျဖေတာ့ မရခဲ့ပါဘူး။

ျမန္မာနိုင္ငံလို ပဋိပကၡမ်ားတဲ့ နိုင္ငံေလးဟာ လူထု တစ္ရပ္လုံးသုံးစြဲလာတဲ့ လူမႈကြန္ရက္ Facebook ေပၚမွာ အစိုးရကို ဘက္လိုက္ေနတဲ့ Facebook Team ရဲ႕ တာဝန္ရွိသူအခ်ိဳ႕ကို Facebook ဟာ ေဖာ္ထုတ္စိစစ္နိုင္ဖို႔ လိုအပ္လာပါတယ္။ အစိုးရအေပၚ ဘက္လိုက္ၿပီး နိုင္ငံေရးအရ အသုံးခ်ခံေနရတဲ့ Facebook Team ရဲ႕ တာဝန္ရွိသူတခ်ိဳ႕ရဲ႕ မူမမွန္မႈေတြေၾကာင့္ပဲ Facebook ရဲ႕ Community Standard ေတြဟာ ေဝဖန္ခံေနရသလားဆိုတာ Facebook တာဝန္ရွိသူေတြက ေလ့လာအေျဖရွာဖို႔ လိုေနပါတယ္။

“ ျမန္မာနိုင္ငံလို နိုင္ငံကငယ္ၿပီး ပဋိပကၡေတြ၊ ျပႆနာေတြမ်ားတဲ့ အေျခအေနမွာ Facebook ရဲ႕ Double Standard လို ျဖစ္ေနတဲ့ ေပၚလစီနဲ႕မူဝါဒေတြက ေမးခြန္း ထုတ္စရာျဖစ္ေနပါတယ္။ လက္ခံနိုင္စရာ မရွိပါဘူး။ သူတို႔ရဲ႕ အျငင္းပြားစရာ လုပ္ေဆာင္မႈေတြဟာ ၂၀၂၀ မွာ လြတ္လပ္မွ်တတဲ့ ေ႐ြးေကာက္ပြဲျဖစ္ေရးအတြက္ပါ သံသယဝင္စရာ ျဖစ္ေစပါတယ္။ အစိုးရနဲ႕ အတိုက္အခံပါတီေတြၾကား၊ အာဏာရပါတီနဲ႕ က်န္ပါတီေတြအၾကား ဘက္လိုက္တဲ့ပုံစံမ်ိဳး ျဖစ္ေနမယ္။ နိုင္ငံေရးအရ ဝင္ေရာက္စြက္ဖက္တဲ့ ပုံစံမ်ိဳးျဖစ္ေနမယ္ဆိုရင္ လက္ခံနိုင္စရာ မရွိဘူး။ ဒါေၾကာင့္ Facebook အေနနဲ႕ Globally ထုတ္ျပန္ထားတဲ့ မူဝါဒနဲ႕ အျခားနိုင္ငံေတြမွာ လုပ္ေဆာင္တဲ့ ေပၚလစီအတိုင္း ျမန္မာမွာလည္း က်င့္သုံးသြားရမယ္ဆိုတာ သတိျပဳ ျပင္ဆင္ေပးဖို႔လိုပါမယ္။ အစိုးရပဲျဖစ္ျဖစ္၊ အတိုက္အခံပဲျဖစ္ျဖစ္ ဘက္တစ္ဖက္ဖက္ကို လိုက္ၿပီး လုပ္ေဆာင္ေနတဲ့ပုံစံမ်ိဳးဆိုရင္ေတာ့ ဒီမိုကေရစီအတြက္ အႏၲရာယ္ျဖစ္ေစပါလိမ့္မယ္။ ဒါဆိုရင္ ျမန္မာနိုင္ငံက Facebook သုံးစြဲသူေတြအေနနဲ႕လည္း လက္ခံနိုင္မွာ မဟုတ္ပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္ အစိုးရကို ေဝဖန္တဲ့အေကာင့္ေတြ ျဖဳတ္ခ်တာတို႔၊ ပိတ္ပင္တာတို႔ကို Facebook အေနနဲ႕ အေၾကာင္းျပခ်က္မရွိဘဲ လုပ္လို႔မရပါဘူး။ ကမာၻမွာလည္း Facebook ရဲ႕ ေပၚလစီက အဲဒီလိုမရွိဘူးလို႔ ေျပာထားရင္ ျမန္မာနိုင္ငံမွာ ဒီလိုျဖစ္ေနတာေတြအေပၚ Facebook က စုံစမ္းစစ္ေဆး ေဖာ္ထုတ္သင့္ပါတယ္။ ဒါဟာ ဘာေၾကာင့္ျဖစ္ေနတာလဲ၊ ဘယ္သူ႕မွာ တာဝန္ရွိသလဲ။ တကယ္လို႔ Facebook Myanmar Team က ဝန္ထမ္းေတြထဲမွာ ဘက္လိုက္ၿပီး လုပ္ေနတာမ်ိဳးေတြရွိခဲ့မယ္ဆိုရင္ Facebook အေနနဲ႕ စုံစမ္းအေရးယူသင့္တယ္။ ျမန္မာနိုင္ငံမွာဆိုရင္လည္း လူမႈကြန္ရက္နဲ႕ဆိုင္တဲ့ ဥပေဒေတြ ျပ႒ာန္းထားၿပီးသား ျဖစ္တဲ့အတြက္ Facebook ေပၚမွာ ေဝဖန္တာ ေရးသားတာေတြနဲ႕ပတ္သက္ရင္ မွားတာ၊ မွန္တာကို ဥပေဒအတိုင္း သြားလို႔ ရပါတယ္။ တခ်ိဳ႕ဟာေတြမွာ Facebook ရဲ႕ Community Standard နဲ႕ ၿငိလို႔ ပိတ္တယ္ ျဖဳတ္ခ်တာေတြကို ေျပာစရာမရွိေပမယ့္ အစိုးရကို ေဝဖန္႐ုံနဲ႕ အေကာင့္ေတြပိတ္တာ ျဖဳတ္ခ်တာေတြကိုေတာ့ လုပ္လို႔မရပါဘူး။ Facebook အေနနဲ႕ လုပ္ခြင့္လည္း မရွိပါဘူး။ အေၾကာင္းျပခ်က္မရွိဘဲ အေကာင့္ေတြ ျဖဳတ္ခ်တာ၊ ပိတ္ပစ္တာေတြဟာ လူတစ္ဦးခ်င္းစီရဲ႕ လြတ္လပ္စြာ ထုတ္ေဖာ္ေရးသား ေျပာဆိုခြင့္ေတြကို ထိပါးရာေရာက္တယ္ဆိုတာ Facebook အေနနဲ႕ သတိျပဳဖို႔ လိုပါမယ္” လို႔ Facebook ရဲ႕ ျမန္မာနိုင္ငံမွာ လုပ္ေဆာင္တဲ့ စံႏႈန္းေတြက အေမရိကန္နိုင္ငံအပါအဝင္ ကမာၻေပၚမွာ Facebook အသုံးျပဳေနတဲ့ နိုင္ငံေတြနဲ႕ ကြာျခားေနတဲ့အေပၚမွာ The Daily Eleven Newspaper အယ္ဒီတာခ်ဳပ္ကို ေက်ာ္ေဇာလင္းက သူ႕အျမင္ကို ေျပာပါတယ္။

NLD အစိုးရလက္ထက္မွာ မီဒီယာ လြတ္လပ္ခြင့္ ပိုၿပီးျမင့္တက္လာနိုင္မယ္လို သတင္းေထာက္ေတြက အေကာင္းျမင္စိတ္ ရွိခဲ့ၾကေပမယ့္လည္း အစိုးရရဲ႕ ဆက္တိုက္ပ်က္ကြက္မႈေတြေၾကာင့္ စိတ္ပ်က္စရာ အျဖစ္ကို ေျပာင္းလဲသြားတဲ့အျပင္ သတင္းလြတ္လပ္ခြင့္ကလည္း သုံးႏွစ္ဆက္တိုက္ က်ဆင္းေနပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ ျမန္မာနိုင္ငံရဲ႕ သတင္းလြတ္လပ္ခြင့္ကလည္း အလြန္နိမ့္က်ေနတယ္လို႔ FEM (Free Expression Myanmar) ရဲ႕ “ လြတ္လပ္မွ်တျခင္းမ်ား ဆုံးရႈံးေနေသာ ျမန္မာ့မီဒီယာ” စစ္တမ္းမွာ ေဖာ္ျပခဲ့တာ ေတြ႕ရပါတယ္။ တကယ္လည္းပဲ NLD အစိုးရလက္ထက္မွာ မီဒီယာလြတ္လပ္ခြင့္ေတြ၊ ျပည္သူေတြရဲ႕ လြတ္လပ္စြာ ထုတ္ေဖာ္ေျပာဆိုခြင့္ေတြက က်ဆင္းေနၿပီးေတာ့ ၁၀၅၁ ဦးထက္မနည္းတဲ့ လူေတြဟာ လြတ္လပ္စြာ ထုတ္ေဖာ္ေျပာဆိုခြင့္ကို ခ်ိဳးေဖာက္ကန႔္သတ္တဲ့ ဥပေဒေတြ၊ ပုဒ္မေတြနဲ႕ တရားစြဲခံခဲ့ရတယ္လို႔ အသံအဖြဲ႕က ေဖာ္ျပခဲ့ပါတယ္။ ဒီလိုမ်ိဳး NLD အစိုးရလက္ထက္ လူဦးေရ ေထာင္နဲ႕ခ်ီ တရားစြဲခံရၿပီး ျပည္သူ႕လြတ္လပ္ခြင့္ ရိုက္ခ်ိဳးမႈေတြမွာလည္း Facebook က တစ္တပ္တအား ပါဝင္အားျဖည့္ထားပါေသးတယ္။ ဘာျဖစ္လို႔လဲဆိုေတာ့ အစိုးရ၊ လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္ေတြနဲ႕ တပ္မေတာ္က သူတို႔ကို ေဝဖန္တယ္လို႔ ယူဆၿပီး တရားစြဲဆိုမႈအမ်ားစုက Facebook ေပၚမွာ ေရးသားတာေတြနဲ႕ ပတ္သက္လို႔ပါ။ ဒီလိုမ်ိဳးျဖစ္စဥ္ေတြနဲ႕ ပတ္သက္ၿပီး သတင္းစာဆရာ ၂၂၀ ကို ေမးခြန္းေမးျမန္းထားတဲ့ FEM ရဲ႕ “လြတ္လပ္မွ်တျခင္းမ်ား ဆုံးရႈံးေနေသာ ျမန္မာ့မီဒီယာ” စစ္တမ္းမွာ “ မီဒီယာ လြတ္လပ္ခြင့္အတြက္ ၿခိမ္းေျခာက္မႈအသစ္တစ္ရပ္ ထြက္ေပၚလာၿပီးေနာက္ အင္တာနက္ႏွင့္ပတ္သက္သည့္ အေပါင္းသေဘာဆန္သည့္ အျမင္မ်ားမွာ တစ္စတစ္စဆုတ္ ယုတ္ေလ်ာ့ပါးလာခဲ့သည္။ သတင္းေထာက္ သုံးပုံတစ္ပုံႏွင့္ အယ္ဒီတာထက္ဝက္ခန႔္က ၎တို႔၏ ဂ်ာနယ္လစ္အလုပ္ႏွင့္ဆိုင္သည့္ အေရးအသားမ်ားသည္ Facebook ၏ Community Standard ကို ခ်ိဳးေဖာက္သည္ဟူေသာ သတိေပးခ်က္ အပို႔ခံရဖူးသည္ဟု ဆိုသည္။ သတင္းေထာက္တစ္ဝက္ကလည္း ၎တို႔၏ အေရးအသားမ်ားကို Facebook က ျဖဳတ္ခ်ခဲ့သည္ဟု ဆိုသည္။ အမ်ိဳးသားသတင္းေထာက္မ်ားသည္ အမ်ိဳးသမီး သတင္းေထာက္မ်ားထက္ ပို႔စ္ေရးသားမႈေၾကာင့္ သတိေပးခ်က္ပိုထိၾကသလို Facebook ေပၚမွလည္း ပိုျဖဳတ္ခ်ခံရေလ့ရွိသည္” လို႔ စစ္တမ္းရလဒ္ ေရးသားေဖာ္ျပခဲ့ပါတယ္။

ဒီအေျခအေနေတြကို ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ Facebook ဟာ အတိုက္အခံေတြကိုသာမက အစိုးရကို ေဝဖန္ေထာက္ျပရတဲ့ အလုပ္လုပ္ကိုင္ရတဲ့ သတင္းေထာက္ေတြကိုပါ ပစ္မွတ္ထားေနတဲ့ အေျခအေနျမင္ရတယ္လို႔ သုံးသပ္မႈေတြ ရွိလာပါတယ္။

“ ကြၽန္ေတာ့္အျမင္အရ ေျပာမယ္ဆိုရင္ ကြၽန္ေတာ္တို႔ Share တဲ့ဟာေတြဆိုရင္ ပထမတစ္ခုဆိုရင္ သတင္းေဆာင္းပါးေပါ့။ VOA မွာ ကြၽန္ေတာ္ေဆြးေႏြးတယ္ေပါ့။ COVID-19 ကာလနဲ႕ သတင္း အခ်က္အလက္ဟာမ်ိဳးေတြ ပါတယ္။ အဲဒီေတာ့ ေကာလာဟလထိန္းဖို႔ဆိုရင္ အစိုးရက အခ်ိန္နဲ႕တစ္ေျပးညီ သတင္းထုတ္ျပန္တာမ်ိဳး မလုပ္ရင္ ဒီေကာလာဟလက ပိုအေလးသာေစနိုင္မယ္ ဆိုတာမ်ိဳးေတြပါတယ္။ အဲဒီဟာႀကီးကို ျဖဳတ္ခ်တာ ေတြ႕ရတာေပါ့။ ေနာက္တစ္ခုက BBC က ေဆာင္းပါးတစ္ခုပဲ။ အဲဒါကလည္း အစိုးရနဲ႕ နည္းနည္းပတ္သက္တာေပါ့။ ဒါေပမယ့္ တစ္ရက္တည္းမွာပဲ အဲဒီလိုျဖစ္တဲ့ဟာေတြ ေတြ႕တယ္။ ပထမေတာ့ Error လား ဘာလားလို႔ ထင္ေသးတယ္။ ဒါေပမယ့္ မဟုတ္ဘူး။ အဲဒီလိုဟာမ်ိဳးေတြက ၿပီးခဲ့တဲ့ ႏွစ္တုန္းကလည္း ျဖစ္တယ္။ တခ်ိဳ႕ေဆာင္းပါးေတြ ဘာေတြျဖစ္ေတာ့ နည္းနည္းေတာ့ သံသယဝင္တာေပါ့။ ဥပမာ Facebook Myanmar Team တို႔ ဖြဲ႕ထားတဲ့ဟာေတြက ပထမတစ္ခ်က္က Community Standard မညီဘူးဆိုတဲ့ဟာက ဒီလိုဖ်က္ဖ်က္ခ်ေနတဲ့ ဟာေတြက ဘာပဲေျပာေျပာ ကြၽန္ေတာ္တို႔ ေရးတယ္သားတယ္ ဆိုတာကလည္း မိုက္မိုက္ရိုင္းရိုင္းေတြ ေရးေနတာ မဟုတ္ဘူး။ အစိုးရလိုအပ္တာေတြ နည္းနည္းပါးပါး ေထာက္ျပတာရွိတယ္။ မူဝါပိုင္းဆိုင္ရာ အားနည္းတာေတြကို သတင္းစာဆရာအျမင္နဲ႕ ထုံးစံအတိုင္း ျပတဲ့ဟာေတြကို ကြၽန္ေတာ္ ေတြ႕ျမင္ရသေလာက္ေျပာမယ္ဆိုရင္ Facebook က တစ္ဖက္ေစာင္းနင္းျဖစ္တဲ့ ဟာေတြ နည္းနည္းေတြ႕ရတာေပါ့။ အထူးသျဖင့္ေတာ့ အာဏာရဆိုတာထက္ကို Facebook အေျခအေနအရဆို ျမန္မာျပည္မွာ သူ Neutral ပို ျဖစ္သင့္တယ္။ နိုင္ငံတကာမွာလည္း သူ ျမန္မာအေရးနဲ႕ ရွင္းရတာေတြ ရွိေတာ့ အဲဒီလိုအေျခအေနမ်ိဳးမွာ ဘာျဖစ္လို႔ သတင္းသမားေတြ၊ တျခားနိုင္ငံေရးသမားေတြရဲ႕ Facebook ပို႔စ္ေတြကို နည္းနည္းပါးပါး ပိုၿပီးေတာ့ ေစာင့္ၾကည့္ၿပီးမွ မလုပ္လည္းေတာ့ မသိဘူး။ အဲဒါသည္ ၂၀၂၀ ေ႐ြးေကာက္ပြဲအတြက္ ထည့္ၿပီးစဥ္းစားရင္ေတာ့ ဒါဟာ လြတ္လပ္စြာေျပာဆိုခြင့္ကို ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ေတာ့ Facebook က ျမန္မာျပည္မွာ တစ္ဦးတစ္ေယာက္အတြက္ အဖြဲ႕အစည္းတစ္ခုအတြက္ ပိုၿပီးေတာ့မွ နည္းနည္းေလး မသိမသာေစာင္းေနတဲ့ သေဘာလားလို႔ တပ္အပ္မဟုတ္ရင္ေတာင္ အဲဒီလိုမ်ိဳး ခံစားမႈျဖစ္ေစတယ္။ ကြၽန္ေတာ္တို႔ Facebook သုံးသူေတြအေနနဲ႕ အဲဒီသေဘာေလး ေတြ႕ေနရတယ္” လို႔ Facebook ကေနၿပီး သတင္းေထာက္ေတြ၊ အတိုက္အခံပါတီေတြရဲ႕ အေကာင့္ေတြ ပို႔စ္ေတြ ျဖဳတ္ခ်ၿပီး အဖြဲ႕အစည္းတစ္ခုအေပၚ ဘက္လိုက္မႈရွိေနတယ္လို႔ သူယူဆမႈအေပၚ တိုင္းရင္းသားသတင္းစာဆရာ စိုင္းထြန္းေအာင္လြင္က ေျပာၾကားပါတယ္။

လက္ရွိအေျခအေနမွာ Facebook ရဲ႕ ရပ္တည္မႈကို ၿခဳံငုံၾကည့္မယ္ဆိုရင္ သူတို႔ဟာ အစိုးရနဲ႕ လက္ဝါးခ်င္းရိုက္ထားသလားလို႔ ေမးခြန္းထုတ္စရာ ျဖစ္ေနတဲ့အျပင္ ၂၀၂၀ ေ႐ြးေကာက္ပြဲအတြက္ပါ စိုးရိမ္စရာအျဖစ္ ရႈျမင္ေနရပါတယ္။ ဒီလိုအေျခအေနေတြမွာ လြတ္လပ္စြာ ထုတ္ေဖာ္ေျပာဆိုခြင့္နဲ႕ မွ်တတဲ့ ၂၀၂၀ ျပည့္ႏွစ္ ေ႐ြးေကာက္ပြဲျဖစ္ေျမာက္ဖို႔ဆိုရင္ Facebook အေပၚ နိုင္ငံေရးပါတီေတြတိုင္းက ေမးခြန္းထုတ္ဖို႔ လိုအပ္လာၿပီ ျဖစ္ပါတယ္။

“ မွ်တတဲ့ ေ႐ြးေကာက္ပြဲဆိုတာထက္ကိုေတြ Facebook Account ေတြ ဖ်က္ေနတယ္ဆိုတာကိုက Freedom of Speech ကို ထိခိုက္လာၿပီေလ။ တပ္မေတာ္ကာကြယ္ေရးဦးစီးခ်ဳပ္၊ ျမဝတီ၊ ေငြတာရီမဂၢဇင္းရဲ႕ Page ေတြပါ အဖ်က္ခံလိုက္ရၿပီေလ။ ကြၽန္ေတာ္တို႔အေကာင့္ေတြလည္း ဖ်က္ခံရတယ္။ အခုဆိုရင္ ေဒၚယဥ္မင္းျမင့္ေဆြ USDP ရဲ႕ ေျပာေရးဆိုခြင့္ရွိသူ အေကာင့္ေတြပါ အဖ်က္ခံလိုက္ရတယ္။ ကြၽန္ေတာ္တို႔ ပါတီေတြအေနနဲ႕လည္း ထုတ္ျပန္ခ်က္ေတြ ေၾကညာခ်က္ေတြ ထုတ္ၿပီဆိုရင္ Facebook ကေန Reach ေတြ ပ်ံ့ႏွံ႕တာေတြ ေရာက္တာနည္းေအာင္ တစ္ခုခုလုပ္ထားသလို ခံစားရတယ္။ အရင္တုန္းကလို လူျမင္ေအာင္ ငါး ေဒၚလာဖိုးေလာက္ Boost လုပ္တယ္ဆိုရင္ လူဦးေရ ၃၀၀၀၀ ေလာက္ျမင္သြားတယ္ဆိုရင္ အခု ၁၀၀၀၀ ေတာင္ မျမင္ေတာ့ဘဲ လူ ၅၀၀၀ ေလာက္ပဲ ျမင္တယ္။ ကြၽန္ေတာ္တို႔ကို Reach ေတြ ေလွ်ာ့ခ်ခံထားရတယ္။ အဲဒါကလည္း တစ္ဖက္လွည့္နည္းနဲ႕ဆိုရင္ အတိုက္အခံပါတီေတြက ေျပာဆိုတာေတြကို ျပည္သူမသိေအာင္ လုပ္တယ္လို႔ပဲ ကြၽန္ေတာ္တို႔က ေျပာရမွာပဲ။ အဲဒီလိုလုပ္ျခင္းေၾကာင့္လည္း တစ္ဖက္တစ္လမ္းမွာ ေ႐ြးေကာက္ပြဲမွာ အသာစီးရသြားနိုင္တယ္။ အျခားသူေတြေျပာတာကို ျပည္သူေတြ ဘာမွမျမင္ဘဲနဲ႕ သူတို႔ ေျပာတာေတြပဲ ျပည္သူေတြျမင္ၿပီးေတာ့ ေ႐ြးေကာက္ပြဲမွ အသာစီးရသြားနိုင္တယ္လို႔ NDF ပါတီရဲ႕ ရန္ကုန္တိုင္း အတြင္းေရးမႉး ဦးေအာင္ျပည့္ၿဖိဳးေမာင္က အတိုက္အခံပါတီေတြရဲ႕ အေကာင့္ေတြ၊ ေျပာေရးဆိုခြင့္ရွိသူေတြရဲ႕ အေကာင့္ေတြကိုက Facebook ပိတ္ခ်ေနတာေၾကာင့္ အစိုးရဟာ ေ႐ြးေကာက္ပြဲမွာ အသာစီးရသြားနိုင္တယ္လို႔ သူ႕အျမင္ကို ေျပာပါတယ္။

အစိုးရ၊ ေ႐ြးေကာက္ပြဲေကာ္မရွင္နဲ႕ Facebook က လုပ္ေဆာင္မႈေတြနဲ႕ ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ FEM ရဲ႕ “ လြတ္လပ္မွ်တျခင္းမ်ား ဆုံးရႈံးေနေသာ ျမန္မာ့မီဒီယာ” စစ္တမ္းမွာလည္း “ မီဒီယာလြတ္လပ္ခြင့္ကို ကာကြယ္ဖို႔ ျပင္းျပတဲ့ဆႏၵနဲ႕ ေ႐ြးေကာက္ပြဲ ကတိကဝတ္ျပဳပါ” လို႔ အႀကံျပဳခဲ့တာကို ေတြ႕ရပါတယ္။ မီဒီယာလြတ္လပ္ခြင့္ကို ကာကြယ္ၿပီး အစိုးရ၊ ေ႐ြးေကာက္ပြဲေကာ္မရွင္နဲ႕ သူတို႔ၾကားက ဆက္ႏႊယ္မႈေတြနဲ႕ ၂၀၂၀ ျပည့္ႏွစ္ ေ႐ြးေကာက္ပြဲမွာ Facebook ဟာ ဘက္မလိုက္ဖို႔ ေတာင္းဆိုတာမ်ိဳး၊ ေ႐ြးေကာက္ပြဲ ကတိကဝတ္ျပဳၿပီး ဘက္မလိုက္ဖို႔ ေတာင္းဆိုတာေတြကပဲ မွ်တတဲ့ေ႐ြးေကာက္ပြဲနဲ႕ အေမရိကန္လို တျခားနိုင္ငံႀကီးေတြရဲ႕ အဖြဲ႕အစည္းေတြကေန ျမန္မာ့ေ႐ြးေကာက္ပြဲ ဝင္မပါတဲ့ တရားမွ်တမႈကို ျဖစ္ေစပါလိမ့္မယ္။ ဒီလိုမ်ိဳး အစိုးရ၊ ေ႐ြးေကာက္ပြဲေကာ္မရွင္နဲ႕ သူတို႔ၾကားက ဆက္ႏႊယ္မႈေတြနဲ႕ Facebook ရဲ႕ ဘက္လိုက္မႈေတြကို မထိန္းခ်ဳပ္နိုင္ဘူး ဆိုရင္ေတာ့ ၂၀၂၀ ျပည့္ႏွစ္ ေ႐ြးေကာက္ပြဲဟာ လြတ္လပ္မွ်တတဲ့ ေ႐ြးေကာက္ပြဲ မျဖစ္လာနိုင္ဘူးဆိုတာကို ႀကိဳတင္သတိခ်ပ္ေစလိုပါတယ္။

(အေၾကာင္းျပခ်က္မရွိဘဲ Facebook က ပိတ္ပင္မႈမ်ားႏွင့္ပတ္သက္၍ ေဝဖန္ထားမႈအခ်ိဳ႕အား ေတြ႕ရစဥ္)

[Unicode]

ဖြိုးဝေ EMG 7 May 2020

(၁)

မြန်မာနိုင်ငံမှာ ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် သုံးစွဲလာကြပြီး Facebook မှာ ဝေဖန်ထောက်ပြမှ အလုပ်လုပ်ကြတဲ့အစိုးရဆိုပြီး ဝေဖန်သုံးသပ်ကြတဲ့ ဒီမိုကရေစီနိုင်ငံတော်ခေတ်မှာ အစိုးရကို ဝေဖန်ထောက်ပြလို့ ပြည်သူတွေ သုံးစွဲတဲ့ Facebook အကောင့်တွေ ပိတ်သိမ်းပစ်တာမျိုးကို တပ်မတော်အစိုးရဆီကနေပြီး အာဏာလွှဲပြောင်းရယူထားလို့ စစ်တစ်ပိုင်း အစိုးရလို့ သမုတ်ခံခဲ့ရတဲ့ ဦးသိန်းစိန်အစိုးရ လက်ထက်မှာတောင် လုပ်ဆောင်ခဲ့မှု မရှိပေမယ့် အရပ်သားအစိုးရ၊ ရွေးကောက်ခံ အစိုးရလို့ သိကြတဲ့ NLD အစိုးရလက်ထက်မှာ ဖြစ်လာနေပါတယ်။

NLD အစိုးရကို ထောက်ခံတဲ့ Lobby Account တွေဟာ လူမှုကွန်ရက် Facebook မှာ အတိုက်အခံပါတီက ခေါင်းဆောင်တွေ၊ အရင်တုန်းက အစိုးရတာဝန် ထမ်းဆောင်ဖူးသူတွေနဲ့ NLD အစိုးရကို ဝေဖန်သူတိုင်းကို ညစ်ညမ်းစွာ ဆဲဆို အောက်လုံးထိုးပြီး တိုက်ခိုက်နေပေမယ့် သူတို့အသုံးပြုတဲ့ Facebook အကောင့်တွေကတော့ အပိတ်မခံရတဲ့အပြင် Facebook ရဲ့ တရားဝင်အသိအမှတ်ပြု အကောင့်အဖြစ် Blue Badge ပါ ရနေတဲ့အခြေအနေမှာ အစိုးရကို ဝေဖန်ထောက်ပြနေတဲ့ အကောင့်တွေကို Facebook သုံးစွဲခွင့်မပြုဘဲ ပိတ်ချ (Disible) နေတာဟာ အစိုးရ အလိုကျ လုပ်နေတာလား။ Facebook က မြန်မာနိုင်ငံမှာ သီးသန့်မူဝါဒနဲ့ သွားနေတာလား။ အစိုးရကို ထောက်ခံတယ်ဆိုပြီး မိုက်ရိုင်းညစ်ညမ်းစွာ ဆဲဆိုနေတဲ့ အကောင့်တွေကို Facebook ရဲ့ တရားဝင်အသိအမှတ်ပြု အကောင့်အဖြစ် Blue Badge ပေးနေချိန်မှာ အစိုးရကို ဝေဖန်ထောက်ပြနေတဲ့ အကောင့်တွေကို ပိတ်ချနေမှုဟာ Facebook ကြောင့် ရွေးကောက်ပွဲမမျှတမှုကိုပါ ဖြစ်စေနိုင်မလား တွေးဆဖို့ လိုအပ်လာပါတယ်။

ဥပမာအားဖြင့် ပြည်ထောင်စုကြံ့ခိုင်ရေးနှင့် ဖွံ့ဖြိုးရေးပါတီရဲ့ ပြောရေးဆိုခွင့်ရှိသူ ဒေါ်ယဉ်မင်းမြင့်ဆွေရဲ့ ရှစ်နှစ်လောက် သုံးစွဲခဲ့တဲ့အကောင့်ကို Facebook က မေ ၅ ရက်မှာ ပိတ်ချလိုက်ပါတယ်။

ဒီလိုပိတ်ချခံရတာနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ဒေါ်ယဉ်မင်းမြင့်ဆွေက “ ရှစ်နှစ်တာ၂၀၁၂ မှာ စတင်အသုံးပြုခဲ့တဲ့ Yin Min Myint Swe အမည်နဲ့ ID တင်ထားတဲ့ Facebook အကောင့် Disable ဖြစ်သွားပါတယ်။ ပါတီတစ်ခုရဲ့ လော်ဘီချင်းတူရင်တောင် သန်းခြောက်ထောင်ကျော်ရဲ့ အစွမ်းကြောင့် အစိုးရလော်ဘီတွေ Blue Mark တွေရနေချိန်မှာ အတိုက်အခံပါတီလော်ဘီရဲ့ Facebook Account တွေကတော့ ဖယ်ရှားခံနေရပါတယ်။ အတိုက်အခံပါတီက ပြောရေးဆိုခွင့်ရှိသူဖြစ်တဲ့ ကျွန်မရဲ့ Yin Min Myint Swe Account ကို Disable လုပ်လို့ Facebook Team ကို Report လုပ်တဲ့အခါ ဝင်လာတဲ့ Mail ကို ကြည့်ခြင်းအားဖြင့် အစိုးရက ဖယ်ရှားခိုင်းတယ်လို့ ယူဆလို့ရပါတယ် . . .” လို့ ရေးသားခဲ့တာကို တွေ့ရပြီး အစိုးရကို ဆက်ဝေဖန်နေဦးမယ်လို့ မေ ၅ ရက်မှာ ပို့စ်တစ်ခု တင်ခဲ့တာ တွေ့ရပါတယ်။ ပိုပြီးဆိုးတာက ဒေါ်ယဉ်မင်းမြင့်ဆွေရဲ့ အကောင့်အပိတ်ခံရကြောင်း Kyi Win အမည်နဲ့ Facebook သုံးစွဲသူက သူ့အကောင့်အစစ်မှာ “ ပြည်ခိုင်ဖြိုးပါတီ (ဗဟို) ပြောရေးဆိုခွင့်ရှိသူ ဒေါ်ယဉ်မင်းမြင့်ဆွေ၏ Facebook အား FB Team မှ အကြောင်းပြချက်မရှိဘဲ အပြီးတိုင်ဖျက်သိမ်း၊ ဒေါ်ယဉ်မင်းမြင့်ဆွေက သူမ၏အကောင့်သည် ID အစစ်အမှန်ဖြင့် တရားဝင်သုံးနေသော အကောင့်ဖြစ်ပြီး FB မှ ချမှတ်ထားသော စည်းမျဉ်းများကို ချိုးဖောက်ခြင်းမရှိခဲ့ကြောင်း အခိုင်အမာပြောဆိုထား။ ၂၀၂၀ ရွေးကောက်ပွဲနီးကပ်လာသည်နှင့်အမျှ လက်ရှိအစိုးရကို ဝေဖန်ထောက်ပြသော အကောင့်များကို ပိုမိုနှိပ်ကွပ်မှုများ ပြုလုပ်လာပြီး အစိုးရ ဘက်တော်သား အကောင့်များကိုမူ Blue Mark အဆင့်အထိ ကျောထောက်နောက်ခံပေးမှုများ ဖြစ်ပေါ်လာ၊ လက်ရှိအစိုးရလက်ထက် သန်း ၆၀၀၀ ကျော် အကုန်အကျခံ ဖွဲ့စည်းခဲ့သော လူမှုကွန်ရက် စောင့်ကြည့်မှုအဖွဲ့သည် FB Team နှင့် ပူးပေါင်း၍ အတိုက်အခံအင်အားစုများကို စနစ်တကျ ဖိနှိပ်နေကြောင်း နိုင်ငံရေးလေ့လာစောင့်ကြည့်သူအချို့က ဝေဖန်ပြောဆို” လို့ တင်ပြခဲ့တဲ့ ပို့စ်ကို Facebook က ဖြုတ်ချခဲ့တဲ့အပြင် ပို့စ်တင်တာကိုလည်း ပိတ်ခဲ့ပါတယ်။ ဒေါ်ယဉ်မင်းမြင့်ဆွေရော၊ ကိုကြည်ဝင်းရော ရေးတဲ့ ပို့စ်တွေမှာ အစိုးရထောက်ခံသူတွေလို ဆဲဆိုပြီး အောက်တန်းတကျရေးထားတာ၊ ပုပ်ခတ်တာ မပါပေမယ့် အကောင့်တွေ အပိတ်ခံရ၊ ပို့စ်တွေ အဖျက်ခံရဖြစ်နေတာက Facebook ရဲ့ မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ မူဝါဒဆိုရင်တော့ တော်တော်လေးကို မမျှတတဲ့ ဒီမိုကရေစီနဲ့ အောက်ဆုံးအဆင့်နားရောက်နေတဲ့ မြန်မာ့လွတ်လပ်စွာ ပြောရေးဆိုခွင့်ကို Facebook ဟာ မြောင်းထဲရောက်အောင် ထိုးချတာပါ။

အစိုးရကို ဝေဖန်လေ့ရှိတဲ့ အကောင့်တွေ၊ အတိုက်အခံပါတီတွေက ဝေဖန်သူတွေရဲ့ အကောင့်တွေကို ပိတ်သိမ်းနေတာ၊ လက်ရှိမှာ ဒေါ်ယဉ်မင်းမြင့်ဆွေအကောင့် ပိတ်သိမ်းခံရတာတွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီး အစိုးရကိုယ်တိုင်က သူ့ကို ဝေဖန်ရင် ပိတ်သိမ်းခိုင်းနေတာလားဆိုတဲ့ မေးခွန်းထုတ်သံတွေလည်း ရှိလာနေပါတယ်။ ဒါကြောင့်မို့လို့ သမ္မတရုံး ပြောရေးဆိုခွင့်ရှိသူ ဦးဇော်ဌေးကို The Daily Eleven သတင်းစာအနေနဲ့ လက်ရှိအစိုးရကို ဝေဖန်တဲ့ Facebook အကောင့်တွေကို ပိတ်ဖို့အတွက် ညွှန်ကြားထားတာမျိုး ရှိ မရှိ မေးမြန်းတဲ့အခါမှာ ဦးဇော်ဌေးက “ ညွှန်ကြားထားခြင်း မရှိပါ။ ညွှန်ကြားလို့လည်း မရပါ” ဆိုပြီး ဖြေဆိုခဲ့ပါတယ်။

ဆဲဆိုပုပ်ခတ်နေတဲ့ Lobby အကောင့်ကို Facebook က တရားဝင်အသိအမှတ်ပြု Blue Mark ပေးပြီး ဝေဖန်ထောက်ပြနေတဲ့ အတိုက်အခံပါတီက အကောင့်တွေနဲ့ သတင်းမီဒီယာသမားတွေရဲ့ အကောင့်တွေကို Facebook က ပိတ်သိမ်းနေတယ်ဆိုတဲ့ အခြေအနေတွေဟာ အမေရိကန်အစိုးရရဲ့ ထောက်ခံမှုနဲ့ Facebook က မြန်မာ့ရွေးကောက်ပွဲမှာ ဝင်ရောက်စွက်ဖက်တော့မှာလား တွေးစရာ ဖြစ်လာသလို Facebook ရဲ့ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာစံနှုန်းတွေနဲ့ ခြားနားပြီး မြန်မာပြည်မှာပဲ အစိုးရကို ဝေဖန်နေသူတွေရဲ့ အကောင့်တွေ ပိတ်သိမ်းနေတာဟာ မြန်မာအစိုးရနဲ့ Facebook အကြားမှာ ဘာသဘော တူညီချက်တွေများ ရှိနေသလဲ။ ဒီလိုမဟုတ်ဘူးဆိုရင် အစိုးရက သန်း ၆၄၀၀ ကျော် သုံးပြီး ဖွဲ့စည်းထားတဲ့ SMMT (Social Media Mornitoring Team) ကပဲ လုပ်ဆောင်ပေးနေသလား။ တစ်ဖက်မှာ အစိုးရကို ဝေဖန်တဲ့ အကောင့်တွေကို ပိတ်သိမ်းဖျက်ချဖို့အတွက် ရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်နဲ့ Facebook တို့က ညှိနှိုင်းထားတာလား။ ဒါမှမဟုတ်ရင် အမုန်းစကားတွေမပါတဲ့၊ ဆဲဆိုရိုင်းစိုင်းမှုမပါဘဲဝေ ဖန်ကြတာတွေကို Facebook AI က မလုပ်နိုင်လို့ အစားခန့်ထားတဲ့ Facebook Myanmar Team ကပဲ အစိုးရကို ဝေဖန်တယ်ဆိုတာနဲ့ ပို့စ်တွေဖျက်ချ၊ အကောင့်တွေ ပိတ်ချလုပ်နေတာလား။ Facebook Myanmar Team နဲ့ Facebook Checker Team ဟာ ဘယ်သူ့ရဲ့ တိုက်ရိုက်ထိန်းချုပ်မှုအောက်မှာ ရှိနေလို့ အစိုးရကို ထောက်ခံပြီး ဝေဖန်သူတွေကို ဆဲဆိုနေတဲ့ အကောင့်တွေကို Blue Mark ပေး၊ ဝေဖန်သူတွေကိုကျတော့ ဆဲဆိုတာမပါဘဲနဲ့ ပို့စ်ဖျက်ချ Account Disable လုပ်ပြီး ပိတ်သိမ်းနေတာဟာ ဘယ်သူ့ညွှန်ကြားချက်နဲ့ လုပ်နေသလဲဆိုတာ စုံစမ်းစစ်ဆေးရမယ့် အခြေအနေကို ရောက်လာနေပြီဖြစ်ပါတယ်။ ရွေးကောက်ပွဲမစတင်ခင် အခုလိုအချိန်မှာ Facebook ရဲ့ ဘက်လိုက်မှုတွေကို အတိုက်အခံပါတီတွေနဲ့ သတင်းမီဒီယာသမားတွေက မေးခွန်းထုတ်ပြီး မျှတအောင် ပြောင်းလဲနိုင်မှပဲ ၂၀၂၀ ပြည့်နှစ် ရွေးကောက်ပွဲမှာ တရားမျှတမှုကို မြင်ရမှာဖြစ်သလို ဒီမိုကရေစီရဲ့ ရသနဲ့ လွတ်လပ်စွာထုတ်ဖော်ပြောဆိုခွင့်ကို ကာကွယ်ပေးရာလည်း ရောက်မှာပါ။

(၂)

Facebook ဟာ မြန်မာနိုင်ငံမှာပဲ မမျှတမှုတွေ လုပ်နေတယ်လို့ ဘာကြောင့်ရှုမြင်ခံနေရတာလဲဆိုရင် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ စံနှုန်းတွေနဲ့ မြန်မာနိုင်ငံမှာ လုပ်ဆောင်နေပုံတွေ ကွာဟနေလို့လည်း ဖြစ်ပါတယ်။ အာဏာရ အစိုးရကို ဝေဖန်လို့ မရဘူး။ ထောက်ပြလို့မရဘူးဆိုတဲ့ ဖြစ်စဉ်တွေအပြင် လူမှုကွန်ရက်မှာ ဗုဒ္ဓဘာသာကို စော်ကားနေတာတွေ၊ ပုံဖျက်တိုက်ခိုက်နေတာတွေကိုလည်း ဘယ်လိုပဲ Report လုပ်လုပ် Facebook ဟာ လျစ်လျူရှုထားခဲ့တာတွေကိုလည်း တွေ့မြင်နေရပါတယ်။ မိုက်ရိုင်းစွာဆဲဆိုတာတွေ၊ အောက်တန်းတကျ တိုက်ခိုက်တဲ့အကောင့်တွေကို ပိတ်သိမ်းတာ၊ ဖျက်သိမ်းတာဟာ လက်ခံလို့ရပေမယ့် များသောအားဖြင့်တော့ ရုတ်ရင်း ကြမ်းတမ်းစွာဆဲဆိုနေတဲ့ အကောင့်တုတွေကိုတော့ Facebook ကိုက အကာအကွယ် ပေးထားသလိုမျိုး ဖြစ်နေပြီး လူသိများတဲ့ အကောင့်တွေ ဆဲဆိုမှုမပါဘဲ အစိုးရကိုဝေဖန်နေတဲ့အကောင့်တွေ ပိတ်ချခံနေရတာဟာ Facebook မှာ တာဝန်ရှိသလို Facebook ဟာ မြန်မာနိုင်ငံမှာ အခွန်မထမ်းဆောင်ဘဲ ရပ်တည်ခွင့်ရနေတာ ဒါနဲ့ ဆက်စပ်နေသလား ဆိုတာလဲ မေးခွန်းထုတ်စရာ ဖြစ်လာပါတယ်။

သန်း ၆၄၀၀ ကျော် အကုန်ခံပြီးတော့ လူမှုကွန်ရက်ကိုစောင့်ကြည့်ဖို့ SMMT ကို ဖွဲ့ပေးထားတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံမှာ စီးပွားရှာဖို့နဲ့ မမျှတမှုတွေ လုပ်ဆောင်နေတဲ့ Facebook ဆီက တစ်နှစ်ကို အများဆုံး ဒေါ်လာသန်း ၁၀၀ လောက် အခွန်ရနိုင်တဲ့ အခြေအနေကို လျစ်လျူရှုထားသလို ဖြစ်နေပါတယ်။ ရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်နဲ့ Facebook ညှိနှိုင်းပြီး ရွေးကောက်ပွဲကို ပျက်ပြားစေအောင် တိုက်ခိုက်တဲ့ စကားလုံးတွေ၊ အမုန်းတရားကို ဖြစ်စေတဲ့ စကားလုံးတွေ ရေးမယ်ဆိုရင် ပယ်ဖျက်သွားမယ်ဆိုခဲ့တာတွေဟာ အစိုးရက ခန့်ထားတဲ့ ပြည်ထောင်စု ရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်ကို လုပ်ပိုင်ခွင့်တွေ ဘယ်လောက်အထိ ပေးထားသလဲ တွေးစရာဖြစ်လာပါတယ်။

“Facebook ပေါ်မှာရေးတဲ့ ကိစ္စတွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့လည်း ကြီးကြပ်ရေး စိစစ်ရေးအဖွဲ့တွေ ဖွဲ့သွားဖို့ရှိတယ်။ ရွေးကောက်ပွဲကို ထိခိုက်စေတဲ့ စကားလုံးတွေ၊ ရွေးကောက်ပွဲကို ပျက်ပြားစေအောင် တိုက်ခိုက်တဲ့ စကားလုံးတွေ၊ အမုန်းတရားကို ဖြစ်စေတဲ့ စကားလုံးတွေ ရေးမယ်ဆိုရင် ပယ်ဖျက်သွားဖို့ ရှိပါတယ်။ Facebook ကနေ တာဝန်ရှိသူတွေနဲ့လည်း ဆွေးနွေးပြီးပြီ။ သူတို့ကိုယ်တိုင် သိရင်လည်း ပယ်ဖျက်သွားဖို့ ရှိသလို ကျွန်တော်တို့ကနေ တင်ပြသွားရင်လည်း ပယ်ဖျက်ပေးဖို့ ဆွေးနွေးပြီး ဖြစ်ပါတယ်” လို့ ဖေဖော်ဝါရီ ၆ ရက်က ပြည်ထောင်စု ရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်ရုံးမှာ ကျင်းပတဲ့ သတင်း မီဒီယာတွေနဲ့ တွေ့ဆုံပွဲမှာ ပြည်ထောင်စုရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင် အဖွဲ့ဝင် ဦးမြင့်နိုင်က ပြောကြားခဲ့ပါတယ်။

လက်တွေ့မှာတော့ အမုန်းစကားတွေ၊ ဆဲဆိုတာတွေ မပါခဲ့တဲ့ အတိုက်အခံပါတီကြီးတစ်ခုရဲ့ ပြောရေးဆိုခွင့်ရှိသူ ဒေါ်ယဉ်မင်းမြင့်ဆွေက အစိုးရအပေါ် ဝေဖန်မှုတွေကြောင့် Facebook အကောင့်ကို ပိတ်ချလိုက်တာဟာ ပြည်ထောင်စုရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်နဲ့ Facebook ကြားက ညှိနှိုင်းဆွေးနွေးမှုတွေနဲ့ သက်ဆိုင်ခြင်း ရှိ မရှိ မေးစရာ ဖြစ်လာပါတယ်။

အစိုးရက ပိတ်ခိုင်းတိုင်း၊ ဖြုတ်ချခိုင်းတိုင်း Facebook ဟာ အကောင့်တွေကို ဖြုတ်ချခွင့်၊ ပိတ်ခွင့်မရှိပါဘူး။ မြန်မာနိုင်ငံမှာဆိုရင် နိုင်ငံသားများ၏ ပုဂ္ဂိုလ်ဆိုင်ရာလွတ်လပ်မှုနှင့် ပုဂ္ဂိုလ်ဆိုင်ရာလုံခြုံမှုကို ကာကွယ်ပေးရေး ဥပဒေ ရှိနေပါတယ်။ ဒီဥပဒေဟာ အစိုးရကို တရားစွဲခွင့်ရှိတဲ့ ဥပဒေဖြစ်သလို လွတ်လပ်စွာပြောရေးဆိုခွင့်ကို ၂၀၀၈ ခုနှစ် ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေအရ အကာအကွယ်ပေးထားတဲ့နိုင်ငံမှာ အစိုးရက သူ့ကို ဝေဖန်တဲ့အကောင့်တွေကို ပိတ်ပစ်ဖို့ တောင်းဆိုလို့ပဲဖြစ်ဖြစ်၊ မတောင်းဆိုဘဲ ဖြစ်ဖြစ် ပိတ်နေတယ်ဆိုရင် Facebookဟာ မြန်မာ့ တည်ဆဲဥပဒေတွေကို ဖောက်ဖျက်နေတာလို့ ပြောရမှာပါ။

လက်ရှိမှာလည်း မြန်မာနိုင်ငံက နိုင်ငံခြားငွေများစွာကို ပြည်ပဆီကို စီးထွက်စေတဲ့ Facebook ဟာ အခွန်ရှောင်နေတာလည်း ဖြစ်နေပါတယ်။ သာမန်ပြည်သူတွေ သုံးစွဲနေတဲ့ Facebook အကောင့်တွေကို နောက်ယောင်ခံလိုက်တာ၊ Messenger တွ ကို စောင့်ကြည့်နေတာတွေ လုပ်နေသလား။ ဒီလိုမျိုးလုပ်ဖို့အတွက် အစိုးရနဲ့ Facebook ကြားမှာ ညှိနှိုင်းထားမှုတွေ ရှိနေနိုင်သလားဆိုတာ တွေးစရာပါ။

ဒါ့အပြင် Facebook ဟာ မေ ၅ ရက်မှာ မြန်မာနိုင်ငံရဲတပ်ဖွဲ့နဲ့ ဆက်စပ်နေတယ်ဆိုတဲ့ အကောင့်တု ၁၈ ခုနဲ့ သတင်းစာလိုမျိုး ပုံမှားရိုက်နေတဲ့ Page သုံးခုကို ဖယ်ရှားလိုက်တယ်လို့ ထုတ်ပြန်ပါတယ်။ Facebook ဟာ အကောင့်တုတွေ ဖယ်ရှားတိုင်းမှာ ဒီလိုဖယ်ရှားလိုက်တဲ့ အကောင့်တုတွေဆိုရင် တပ်မတော်နဲ့ ဆက်စပ်တယ်ဆိုတာမျိုး၊ ရဲတပ်ဖွဲ့နဲ့ ဆက်စပ်တယ်ဆိုတာမျိုးကိုပဲ အဓိက ထုတ်ပြန်တာကို တွေ့ရပါတယ်။ ဒီလိုဆိုရင် Facebook ဟာ မြန်မာ့တပ်မတော်နဲ့ ရဲတပ်ဖွဲ့ကို ရန်သူလို သဘောထားနေတာလား မေးစရာ ဖြစ်လာပြန်ပါတယ်။ အကောင့်တုတွေသုံးစွဲပြီး ဝါဒဖြန့်ချိတာတွေ၊ တိုက်ခိုက်တာတွေကို အဖွဲ့အစည်းတိုင်းလိုလိုက လုပ်ဆောင်ကြလေ့ရှိတဲ့အပြင် AA အကြမ်းဖက်အဖွဲ့နဲ့ ပတ်သက်ပြီးရေးသားကြတာကလည်း မြန်မာနိုင်ငံရဲတပ်ဖွဲ့၊ တပ်မတော်နဲ့ ဆက်စပ်တဲ့ အကောင့်တုတွေချည်း မဟုတ်ပါဘူး။ ဒီလိုမျိုး စကားတွေက အမုန်းစကားတွေဆိုရင် ဗုဒ္ဓဘာသာကို စော်ကားနေတဲ့ ပို့စ်တွေကို ဘာကြောင့် မဖြုတ်ပစ်လဲ၊ Report ထုတာတောင် ဘာကြောင့် ပို့စ်မဖျက်သလဲ။ ဒီလိုမျိုး လုပ်နေတဲ့ Facebook ရဲ့ စံနှုန်းတွေဟာ ဗုဒ္ဓဘာသာကို ယုံကြည်ကိုးကွယ်သူတွေရဲ့ စိတ်နှလုံးကို ထိခိုက်စေတဲ့ ဘက်လိုက်မှု ဖြစ်နေတာကို သဘောပေါက်ရဲ့လားဆိုတာ မေးခွန်းထုတ်ရတော့မှာပါ။

(၃)

Facebook ရဲ့ ဘက်လိုက်မှုတွေ၊ မြန်မာနိုင်ငံမှာ တရားမဲ့ပြုကျင့်မှုတွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီး Eleven Media Group အနေနဲ့ အမြဲတမ်းလိုလို မေးခွန်းတွေ ပေးပို့မေးမြန်းခဲ့ပေမယ့် တိကျတဲ့အဖြေ ဘယ်တော့မှ မရခဲ့ဘဲ ဆင်ဝှေ့ရန် ရှောင်အဖြေတွေပဲ ရခဲ့ပါတယ်။ ဥပမာအားဖြင့် Facebook ဟာ တစ်နှစ်မှာ ဒေါ်လာ သန်း ၃၀၀ ကနေ သန်း ၅၀၀ ကြား ဝင်နေတယ်လို့ သုံးသပ်ကြတာတွေ ရှိနေပြီး ဒီလိုသာ တကယ်ဝင်နေမယ်ဆိုရင် Facebook ဟာ မြန်မာနိုင်ငံကို တစ်နှစ် ဒေါ်လာ သန်း ၁၀၀ လောက် အခွန်ထမ်းဆောင်ဖို့ ပျက်ကွက်နေတယ်လို့ ကောက်ချက်ချရမလို ဖြစ်နေတယ်လို့ မေးမြန်းခဲ့ရာမှာ Facebook က သူတို့ဟာ နိုင်ငံတစ်ခုချင်းစီရဲ့ ဝင်ငွေနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ ခန့်မှန်းတွက်ချက်မှုတွေ၊ ကိန်းဂဏန်း အချက်အလက်တွေကို ဖော်ပြလေ့မရှိပါဘူးလို့ ပြောခဲ့ပါတယ်။

အစိုးရကို ဝေဖန်တာနဲ့ ပတ်သက်တာ၊ ဒါမှမဟုတ် အစိုးရတာဝန်ရှိသူတစ်ဦးရဲ့ နာမည်ကို ထိပါးတယ်လို့ ထင်တာတွေကိုလည်း အကြောင်းအရာ မည်မည်ရရမရှိဘဲ Facebook က ပိတ်သိမ်းတာ Facebook ရဲ့ Community Standard ကို ဖောက်ဖျက်တယ်ဆိုပြီး ပိတ်သိမ်းတာတွေ လုပ်ဆောင်တတ်လေ့ ရှိပါတယ်။ ဥပမာအားဖြင့် Aung Phyo အမည်နဲ့ Facebook အကောင့်အစစ် သုံးစွဲသူတစ်ဦးက “ အမေစု-ဂျင်း၊ အာလူး ပွဲရုံ လက်လီလက်ကားရောင်းဝယ်ရေး၊ ပုစွန်တောင်ဈေးဆိုတဲ့ ဆိုင်းဘုတ်တစ်ခုကို သူ့ရဲ့ Friend တစ်ယောက်ကို Mention ခေါ်ပြီး ကွီးတင်မင်းထွန်းတို့က လုပ်ချလိုက်ပြန်ပြီဆိုပြီး Comment ပေးရာမှာ Facebook ရဲ့ Community Standard ကို ဖောက်ဖျက်တယ်ဆိုပြီး ပို့စ်တင်ခွင့်၊ Comment ပေးခွင့်၊ Massenger အသုံးပြုခွင့် တစ်လပိတ်လိုက်တာကို တွေ့ခဲ့ရပါတယ်။

အမေရိကန်လိုနိုင်ငံမှာတောင် သမ္မတ ဒေါ်နယ်ထရမ့်ပ်ရဲ့ ပုံတွေကို ရုပ်ပြောင်လုပ်တာ၊ ရုပ်ပုံအတုလုပ်ပြီး ထိုးကြိတ်တာ စတဲ့ လုပ်ဆောင်မှုတွေ ရှိနေချိန်မှာ ‘အမေစု-ဂျင်း၊ အာလူး ပွဲရုံ လက်လီလက်ကား ရောင်းဝယ်ရေး၊ ပုစွန်တောင်ဈေးဆိုတဲ့ ဆိုင်းဘုတ်တစ်ခုကို Comment ပေးမိရုံနဲ့ Facebook ရဲ့ Community Standard ကို ဖောက်ဖျက်တယ်ဆိုပြီး ပို့စ်တင်ခွင့်၊ Comment ပေးခွင့်၊ Massenger အသုံးပြုခွင့် တစ်လပိတ်လိုက်တာဟာ ဒီမိုကရေစီစံနှုန်းတွေကို သွေဖည်နေတာ တွေ့ရပါတယ်။ ဒီလိုမျိုး အကြောင်းကိစ္စ ရေရေရာရာ မရှိဘဲ အကောင့်တွေ ပိတ်တာနဲ့ပတ်သက်ပြီး မေးမြန်းရာမှာလည်း Facebook က တိကျတဲ့အချက်အလက်တွေ မရှိဘူးလို့ဘဲ ဖြေခဲ့ပါတယ်။

ပထမအကြိမ် ပြည်သူ့လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်ဖြစ်တဲ့ ဦးရဲထွန်းဟာဆိုရင်လည်း သူ့ရဲ့ Facebook မှာ VOA သတင်းဌာနက ရေးသားဖော်ပြခဲ့တဲ့ “NLD ရဲ့ ဖွဲ့စည်းပုံပြင်ဆင်ရေး ဘာကြောင့် မအောင်မြင်ရသလဲ” ဆိုတဲ့ ပို့စ်ကို Facebook ရဲ့ Community Standard နဲ့ မညီဘူးဆိုပြီး ပိတ်ချခဲ့ပါတယ်။ ဦးရဲထွန်းက သူတို့ရဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်ကို သဘောမတူကြောင်း တုံ့ပြန်ခဲ့လို့ Facebook က တောင်းပန်ခဲ့ပြီး ပိတ်ထားတဲ့ပို့စ်ကို လူအများမြင်အောင် ပြန်ဖွင့်ပေးခဲ့ပါတယ်။ ဒါဟာ Facebook Team ရဲ့ Professional Negligence လုပ်ရပ်ပါ။ ဒါ့အပြင် တိုင်းရင်းသားတွေအကြောင်း ရေးသားလေ့ရှိတဲ့ သတင်းစာဆရာ စိုင်းထွန်းအောင်လွင်က သူ့ရဲ့ တိုင်းရင်းသား အခွင့်အရေးနဲ့ဆိုင်တဲ့ ဆောင်းပါးတစ်ပုဒ်ကို BBC သတင်းဌာနမှာ ဖော်ပြခံရလို့ သူ့အကောင့်မှာ မျှဝေရာမှာလည်း Facebook ရဲ့ Community Standard နဲ့ မညီဘူးဆိုပြီး ပို့စ်ကို ဖြုတ်ချခံခဲ့ရပါတယ်။ ဒီလိုမျိုး ဖြစ်စဉ်တွေ ကြည့်မယ်ဆိုရင် Facebook Team ရဲ့ လုပ်ရပ်တွေဟာ စစ်အစိုးရလက်ထက်မှာ နာမည်ဆိုးနဲ့ ကျော်ကြားခဲ့တဲ့ စာပေစိစစ်ရေးလိုမျိုး ဖြစ်လာနေတဲ့ ပုံစံဖြစ်နေပါတယ်။ အစိုးရကို ဘက်လိုက်မယ်။ ရထားတဲ့နေရာလေး တည်မြဲဖို့အတွက် အစိုးရကို ဝေဖန်ထောက်ပြတာနဲ့ ပို့စ်ဖျက်မယ်ဆိုတဲ့ လုပ်ရပ်တွေဟာ စာပေကင်ပေတိုင် လုပ်ရပ်နဲ့ တစ်ပုံစံတည်း တူနေတဲ့အပြင် ဒါဟာ Facebook Team ရဲ့ Professional Negligence ပါ။

ဒါ့အပြင် Facebook မှာ ပွဲဆူသွားခဲ့တာက Nay Yan Oo အမည်နဲ့ Facebook သုံးစွဲသူက ပြည်ထောင်စုရာထူးဝန်အဖွဲ့ကို တရားစွဲမယ်ဆိုတဲ့အကြောင်း Facebook မှာ တင်ခဲ့ရာမှာ Facebook ရဲ့ Community Standard နဲ့ မညီဘူးဆိုပြီး ပို့စ်ကို ဖြုတ်ချလိုက်ပါတယ်။ Nay Yan Oo အမည်နဲ့ Facebook သုံးစွဲသူဟာ အကောင့်အစစ်အမှန်နဲ့ သုံးစွဲသူဖြစ်တဲ့အပြင် သူဟာ အစိုးရအဖွဲ့ရဲ့ အားနည်းချက်တွေကို ဝေဖန်ထောက်ပြလေ့ရှိတဲ့သူ ဥထ်သမိ တက္ကသိုလ်က Master of Public Policy Candidate တစ်ဦးပါ။

Nay Yan Oo ဟာ အကောင့်အစစ်နဲ့ အစိုးရကို မကြာခဏ ဝေဖန်ထောက်ပြလေ့ရှိပြီး ဒီလိုမျိုး ဝေဖန်ထောက်ပြတဲ့အခါတိုင်း Facebook က Nay Yan Oo အကောင့်တစ်ခုစလုံးကို ပိတ်တာ၊ တင်ထားတဲ့ ဓာတ်ပုံတွေ ဖျက်ပစ်တာမျိုးတွေနဲ့ Facebook က တိုက်ခိုက်တယ်လို့ သူ့ရဲ့ Page မှာ မတ် ၂ ရက်က ပို့စ်တင်ခဲ့ပါတယ်။

NLD အစိုးရအဖွဲ့ဝန်ကြီးတွေကို ဝေဖန်တဲ့အခါတိုင်းမှာ Nay Yan Oo အကောင့်ဟာ အကြောင်းအရာ မည်မည်ရရမရှိဘဲ စွပ်စွဲချက်မျိုးစုံနဲ့ Facebook ရဲ့ တိုက်ခိုက်မှုတွေ ခံနေရတာနဲ့ ပတ်သက်ပြီး Facebook Myanmar Team ရဲ့ တာဝန်ရှိသူအချို့ရဲ့ Professional မဆန်တဲ့ လုပ်ရပ်တွေနဲ့ပတ်သက်ပြီး Facebook Myanmar Team ဟာ NLD အစိုးရအပေါ်မှာ မျက်နှာသာပေးတာ၊ ဘက်လိုက်တာတွေ လုပ်ဆောင်နေတာမျိုး ဆက်မလုပ်ဖို့၊ Facebook ရဲ့ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ စံနှုန်းတွေကို လိုက်နာဖို့အတွက် Eleven Media Group က သတင်းထောက် မေးမြန်းခဲ့ရာမှာလည်း Facebook က သူတို့ဟာ ရွေးကောက်ပွဲတွေကို မှန်ကန်မျှတရေး ထိန်းသိမ်းနိုင်ဖို့ ကြိုးပမ်းနေပါတယ်လို့ တာဝန်ရှိသူတစ်ဦးက တုံ့ပြန်ခဲ့တာကလွဲရင် ကောင်းမွန်ပြည့်စုံတဲ့ အဖြေတော့ မရခဲ့ပါဘူး။

မြန်မာနိုင်ငံလို ပဋိပက္ခများတဲ့ နိုင်ငံလေးဟာ လူထု တစ်ရပ်လုံးသုံးစွဲလာတဲ့ လူမှုကွန်ရက် Facebook ပေါ်မှာ အစိုးရကို ဘက်လိုက်နေတဲ့ Facebook Team ရဲ့ တာဝန်ရှိသူအချို့ကို Facebook ဟာ ဖော်ထုတ်စိစစ်နိုင်ဖို့ လိုအပ်လာပါတယ်။ အစိုးရအပေါ် ဘက်လိုက်ပြီး နိုင်ငံရေးအရ အသုံးချခံနေရတဲ့ Facebook Team ရဲ့ တာဝန်ရှိသူတချို့ရဲ့ မူမမှန်မှုတွေကြောင့်ပဲ Facebook ရဲ့ Community Standard တွေဟာ ဝေဖန်ခံနေရသလားဆိုတာ Facebook တာဝန်ရှိသူတွေက လေ့လာအဖြေရှာဖို့ လိုနေပါတယ်။

“ မြန်မာနိုင်ငံလို နိုင်ငံကငယ်ပြီး ပဋိပက္ခတွေ၊ ပြဿနာတွေများတဲ့ အခြေအနေမှာ Facebook ရဲ့ Double Standard လို ဖြစ်နေတဲ့ ပေါ်လစီနဲ့မူဝါဒတွေက မေးခွန်း ထုတ်စရာဖြစ်နေပါတယ်။ လက်ခံနိုင်စရာ မရှိပါဘူး။ သူတို့ရဲ့ အငြင်းပွားစရာ လုပ်ဆောင်မှုတွေဟာ ၂၀၂၀ မှာ လွတ်လပ်မျှတတဲ့ ရွေးကောက်ပွဲဖြစ်ရေးအတွက်ပါ သံသယဝင်စရာ ဖြစ်စေပါတယ်။ အစိုးရနဲ့ အတိုက်အခံပါတီတွေကြား၊ အာဏာရပါတီနဲ့ ကျန်ပါတီတွေအကြား ဘက်လိုက်တဲ့ပုံစံမျိုး ဖြစ်နေမယ်။ နိုင်ငံရေးအရ ဝင်ရောက်စွက်ဖက်တဲ့ ပုံစံမျိုးဖြစ်နေမယ်ဆိုရင် လက်ခံနိုင်စရာ မရှိဘူး။ ဒါကြောင့် Facebook အနေနဲ့ Globally ထုတ်ပြန်ထားတဲ့ မူဝါဒနဲ့ အခြားနိုင်ငံတွေမှာ လုပ်ဆောင်တဲ့ ပေါ်လစီအတိုင်း မြန်မာမှာလည်း ကျင့်သုံးသွားရမယ်ဆိုတာ သတိပြု ပြင်ဆင်ပေးဖို့လိုပါမယ်။ အစိုးရပဲဖြစ်ဖြစ်၊ အတိုက်အခံပဲဖြစ်ဖြစ် ဘက်တစ်ဖက်ဖက်ကို လိုက်ပြီး လုပ်ဆောင်နေတဲ့ပုံစံမျိုးဆိုရင်တော့ ဒီမိုကရေစီအတွက် အန္တရာယ်ဖြစ်စေပါလိမ့်မယ်။ ဒါဆိုရင် မြန်မာနိုင်ငံက Facebook သုံးစွဲသူတွေအနေနဲ့လည်း လက်ခံနိုင်မှာ မဟုတ်ပါဘူး။ ဒါကြောင့် အစိုးရကို ဝေဖန်တဲ့အကောင့်တွေ ဖြုတ်ချတာတို့၊ ပိတ်ပင်တာတို့ကို Facebook အနေနဲ့ အကြောင်းပြချက်မရှိဘဲ လုပ်လို့မရပါဘူး။ ကမ္ဘာမှာလည်း Facebook ရဲ့ ပေါ်လစီက အဲဒီလိုမရှိဘူးလို့ ပြောထားရင် မြန်မာနိုင်ငံမှာ ဒီလိုဖြစ်နေတာတွေအပေါ် Facebook က စုံစမ်းစစ်ဆေး ဖော်ထုတ်သင့်ပါတယ်။ ဒါဟာ ဘာကြောင့်ဖြစ်နေတာလဲ၊ ဘယ်သူ့မှာ တာဝန်ရှိသလဲ။ တကယ်လို့ Facebook Myanmar Team က ဝန်ထမ်းတွေထဲမှာ ဘက်လိုက်ပြီး လုပ်နေတာမျိုးတွေရှိခဲ့မယ်ဆိုရင် Facebook အနေနဲ့ စုံစမ်းအရေးယူသင့်တယ်။ မြန်မာနိုင်ငံမှာဆိုရင်လည်း လူမှုကွန်ရက်နဲ့ဆိုင်တဲ့ ဥပဒေတွေ ပြဋ္ဌာန်းထားပြီးသား ဖြစ်တဲ့အတွက် Facebook ပေါ်မှာ ဝေဖန်တာ ရေးသားတာတွေနဲ့ပတ်သက်ရင် မှားတာ၊ မှန်တာကို ဥပဒေအတိုင်း သွားလို့ ရပါတယ်။ တချို့ဟာတွေမှာ Facebook ရဲ့ Community Standard နဲ့ ငြိလို့ ပိတ်တယ် ဖြုတ်ချတာတွေကို ပြောစရာမရှိပေမယ့် အစိုးရကို ဝေဖန်ရုံနဲ့ အကောင့်တွေပိတ်တာ ဖြုတ်ချတာတွေကိုတော့ လုပ်လို့မရပါဘူး။ Facebook အနေနဲ့ လုပ်ခွင့်လည်း မရှိပါဘူး။ အကြောင်းပြချက်မရှိဘဲ အကောင့်တွေ ဖြုတ်ချတာ၊ ပိတ်ပစ်တာတွေဟာ လူတစ်ဦးချင်းစီရဲ့ လွတ်လပ်စွာ ထုတ်ဖော်ရေးသား ပြောဆိုခွင့်တွေကို ထိပါးရာရောက်တယ်ဆိုတာ Facebook အနေနဲ့ သတိပြုဖို့ လိုပါမယ်” လို့ Facebook ရဲ့ မြန်မာနိုင်ငံမှာ လုပ်ဆောင်တဲ့ စံနှုန်းတွေက အမေရိကန်နိုင်ငံအပါအဝင် ကမ္ဘာပေါ်မှာ Facebook အသုံးပြုနေတဲ့ နိုင်ငံတွေနဲ့ ကွာခြားနေတဲ့အပေါ်မှာ The Daily Eleven Newspaper အယ်ဒီတာချုပ်ကို ကျော်ဇောလင်းက သူ့အမြင်ကို ပြောပါတယ်။

NLD အစိုးရလက်ထက်မှာ မီဒီယာ လွတ်လပ်ခွင့် ပိုပြီးမြင့်တက်လာနိုင်မယ်လို သတင်းထောက်တွေက အကောင်းမြင်စိတ် ရှိခဲ့ကြပေမယ့်လည်း အစိုးရရဲ့ ဆက်တိုက်ပျက်ကွက်မှုတွေကြောင့် စိတ်ပျက်စရာ အဖြစ်ကို ပြောင်းလဲသွားတဲ့အပြင် သတင်းလွတ်လပ်ခွင့်ကလည်း သုံးနှစ်ဆက်တိုက် ကျဆင်းနေပါတယ်။ ဒါ့အပြင် မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ သတင်းလွတ်လပ်ခွင့်ကလည်း အလွန်နိမ့်ကျနေတယ်လို့ FEM (Free Expression Myanmar) ရဲ့ “ လွတ်လပ်မျှတခြင်းများ ဆုံးရှုံးနေသော မြန်မာ့မီဒီယာ” စစ်တမ်းမှာ ဖော်ပြခဲ့တာ တွေ့ရပါတယ်။ တကယ်လည်းပဲ NLD အစိုးရလက်ထက်မှာ မီဒီယာလွတ်လပ်ခွင့်တွေ၊ ပြည်သူတွေရဲ့ လွတ်လပ်စွာ ထုတ်ဖော်ပြောဆိုခွင့်တွေက ကျဆင်းနေပြီးတော့ ၁၀၅၁ ဦးထက်မနည်းတဲ့ လူတွေဟာ လွတ်လပ်စွာ ထုတ်ဖော်ပြောဆိုခွင့်ကို ချိုးဖောက်ကန့်သတ်တဲ့ ဥပဒေတွေ၊ ပုဒ်မတွေနဲ့ တရားစွဲခံခဲ့ရတယ်လို့ အသံအဖွဲ့က ဖော်ပြခဲ့ပါတယ်။ ဒီလိုမျိုး NLD အစိုးရလက်ထက် လူဦးရေ ထောင်နဲ့ချီ တရားစွဲခံရပြီး ပြည်သူ့လွတ်လပ်ခွင့် ရိုက်ချိုးမှုတွေမှာလည်း Facebook က တစ်တပ်တအား ပါဝင်အားဖြည့်ထားပါသေးတယ်။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ အစိုးရ၊ လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်တွေနဲ့ တပ်မတော်က သူတို့ကို ဝေဖန်တယ်လို့ ယူဆပြီး တရားစွဲဆိုမှုအများစုက Facebook ပေါ်မှာ ရေးသားတာတွေနဲ့ ပတ်သက်လို့ပါ။ ဒီလိုမျိုးဖြစ်စဉ်တွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီး သတင်းစာဆရာ ၂၂၀ ကို မေးခွန်းမေးမြန်းထားတဲ့ FEM ရဲ့ “လွတ်လပ်မျှတခြင်းများ ဆုံးရှုံးနေသော မြန်မာ့မီဒီယာ” စစ်တမ်းမှာ “ မီဒီယာ လွတ်လပ်ခွင့်အတွက် ခြိမ်းခြောက်မှုအသစ်တစ်ရပ် ထွက်ပေါ်လာပြီးနောက် အင်တာနက်နှင့်ပတ်သက်သည့် အပေါင်းသဘောဆန်သည့် အမြင်များမှာ တစ်စတစ်စဆုတ် ယုတ်လျော့ပါးလာခဲ့သည်။ သတင်းထောက် သုံးပုံတစ်ပုံနှင့် အယ်ဒီတာထက်ဝက်ခန့်က ၎င်းတို့၏ ဂျာနယ်လစ်အလုပ်နှင့်ဆိုင်သည့် အရေးအသားများသည် Facebook ၏ Community Standard ကို ချိုးဖောက်သည်ဟူသော သတိပေးချက် အပို့ခံရဖူးသည်ဟု ဆိုသည်။ သတင်းထောက်တစ်ဝက်ကလည်း ၎င်းတို့၏ အရေးအသားများကို Facebook က ဖြုတ်ချခဲ့သည်ဟု ဆိုသည်။ အမျိုးသားသတင်းထောက်များသည် အမျိုးသမီး သတင်းထောက်များထက် ပို့စ်ရေးသားမှုကြောင့် သတိပေးချက်ပိုထိကြသလို Facebook ပေါ်မှလည်း ပိုဖြုတ်ချခံရလေ့ရှိသည်” လို့ စစ်တမ်းရလဒ် ရေးသားဖော်ပြခဲ့ပါတယ်။

ဒီအခြေအနေတွေကို ကြည့်မယ်ဆိုရင် Facebook ဟာ အတိုက်အခံတွေကိုသာမက အစိုးရကို ဝေဖန်ထောက်ပြရတဲ့ အလုပ်လုပ်ကိုင်ရတဲ့ သတင်းထောက်တွေကိုပါ ပစ်မှတ်ထားနေတဲ့ အခြေအနေမြင်ရတယ်လို့ သုံးသပ်မှုတွေ ရှိလာပါတယ်။

“ ကျွန်တော့်အမြင်အရ ပြောမယ်ဆိုရင် ကျွန်တော်တို့ Share တဲ့ဟာတွေဆိုရင် ပထမတစ်ခုဆိုရင် သတင်းဆောင်းပါးပေါ့။ VOA မှာ ကျွန်တော်ဆွေးနွေးတယ်ပေါ့။ COVID-19 ကာလနဲ့ သတင်း အချက်အလက်ဟာမျိုးတွေ ပါတယ်။ အဲဒီတော့ ကောလာဟလထိန်းဖို့ဆိုရင် အစိုးရက အချိန်နဲ့တစ်ပြေးညီ သတင်းထုတ်ပြန်တာမျိုး မလုပ်ရင် ဒီကောလာဟလက ပိုအလေးသာစေနိုင်မယ် ဆိုတာမျိုးတွေပါတယ်။ အဲဒီဟာကြီးကို ဖြုတ်ချတာ တွေ့ရတာပေါ့။ နောက်တစ်ခုက BBC က ဆောင်းပါးတစ်ခုပဲ။ အဲဒါကလည်း အစိုးရနဲ့ နည်းနည်းပတ်သက်တာပေါ့။ ဒါပေမယ့် တစ်ရက်တည်းမှာပဲ အဲဒီလိုဖြစ်တဲ့ဟာတွေ တွေ့တယ်။ ပထမတော့ Error လား ဘာလားလို့ ထင်သေးတယ်။ ဒါပေမယ့် မဟုတ်ဘူး။ အဲဒီလိုဟာမျိုးတွေက ပြီးခဲ့တဲ့ နှစ်တုန်းကလည်း ဖြစ်တယ်။ တချို့ဆောင်းပါးတွေ ဘာတွေဖြစ်တော့ နည်းနည်းတော့ သံသယဝင်တာပေါ့။ ဥပမာ Facebook Myanmar Team တို့ ဖွဲ့ထားတဲ့ဟာတွေက ပထမတစ်ချက်က Community Standard မညီဘူးဆိုတဲ့ဟာက ဒီလိုဖျက်ဖျက်ချနေတဲ့ ဟာတွေက ဘာပဲပြောပြော ကျွန်တော်တို့ ရေးတယ်သားတယ် ဆိုတာကလည်း မိုက်မိုက်ရိုင်းရိုင်းတွေ ရေးနေတာ မဟုတ်ဘူး။ အစိုးရလိုအပ်တာတွေ နည်းနည်းပါးပါး ထောက်ပြတာရှိတယ်။ မူဝါပိုင်းဆိုင်ရာ အားနည်းတာတွေကို သတင်းစာဆရာအမြင်နဲ့ ထုံးစံအတိုင်း ပြတဲ့ဟာတွေကို ကျွန်တော် တွေ့မြင်ရသလောက်ပြောမယ်ဆိုရင် Facebook က တစ်ဖက်စောင်းနင်းဖြစ်တဲ့ ဟာတွေ နည်းနည်းတွေ့ရတာပေါ့။ အထူးသဖြင့်တော့ အာဏာရဆိုတာထက်ကို Facebook အခြေအနေအရဆို မြန်မာပြည်မှာ သူ Neutral ပို ဖြစ်သင့်တယ်။ နိုင်ငံတကာမှာလည်း သူ မြန်မာအရေးနဲ့ ရှင်းရတာတွေ ရှိတော့ အဲဒီလိုအခြေအနေမျိုးမှာ ဘာဖြစ်လို့ သတင်းသမားတွေ၊ တခြားနိုင်ငံရေးသမားတွေရဲ့ Facebook ပို့စ်တွေကို နည်းနည်းပါးပါး ပိုပြီးတော့ စောင့်ကြည့်ပြီးမှ မလုပ်လည်းတော့ မသိဘူး။ အဲဒါသည် ၂၀၂၀ ရွေးကောက်ပွဲအတွက် ထည့်ပြီးစဉ်းစားရင်တော့ ဒါဟာ လွတ်လပ်စွာပြောဆိုခွင့်ကို ကြည့်မယ်ဆိုရင်တော့ Facebook က မြန်မာပြည်မှာ တစ်ဦးတစ်ယောက်အတွက် အဖွဲ့အစည်းတစ်ခုအတွက် ပိုပြီးတော့မှ နည်းနည်းလေး မသိမသာစောင်းနေတဲ့ သဘောလားလို့ တပ်အပ်မဟုတ်ရင်တောင် အဲဒီလိုမျိုး ခံစားမှုဖြစ်စေတယ်။ ကျွန်တော်တို့ Facebook သုံးသူတွေအနေနဲ့ အဲဒီသဘောလေး တွေ့နေရတယ်” လို့ Facebook ကနေပြီး သတင်းထောက်တွေ၊ အတိုက်အခံပါတီတွေရဲ့ အကောင့်တွေ ပို့စ်တွေ ဖြုတ်ချပြီး အဖွဲ့အစည်းတစ်ခုအပေါ် ဘက်လိုက်မှုရှိနေတယ်လို့ သူယူဆမှုအပေါ် တိုင်းရင်းသားသတင်းစာဆရာ စိုင်းထွန်းအောင်လွင်က ပြောကြားပါတယ်။

လက်ရှိအခြေအနေမှာ Facebook ရဲ့ ရပ်တည်မှုကို ခြုံငုံကြည့်မယ်ဆိုရင် သူတို့ဟာ အစိုးရနဲ့ လက်ဝါးချင်းရိုက်ထားသလားလို့ မေးခွန်းထုတ်စရာ ဖြစ်နေတဲ့အပြင် ၂၀၂၀ ရွေးကောက်ပွဲအတွက်ပါ စိုးရိမ်စရာအဖြစ် ရှုမြင်နေရပါတယ်။ ဒီလိုအခြေအနေတွေမှာ လွတ်လပ်စွာ ထုတ်ဖော်ပြောဆိုခွင့်နဲ့ မျှတတဲ့ ၂၀၂၀ ပြည့်နှစ် ရွေးကောက်ပွဲဖြစ်မြောက်ဖို့ဆိုရင် Facebook အပေါ် နိုင်ငံရေးပါတီတွေတိုင်းက မေးခွန်းထုတ်ဖို့ လိုအပ်လာပြီ ဖြစ်ပါတယ်။

“ မျှတတဲ့ ရွေးကောက်ပွဲဆိုတာထက်ကိုတွေ Facebook Account တွေ ဖျက်နေတယ်ဆိုတာကိုက Freedom of Speech ကို ထိခိုက်လာပြီလေ။ တပ်မတော်ကာကွယ်ရေးဦးစီးချုပ်၊ မြဝတီ၊ ငွေတာရီမဂ္ဂဇင်းရဲ့ Page တွေပါ အဖျက်ခံလိုက်ရပြီလေ။ ကျွန်တော်တို့အကောင့်တွေလည်း ဖျက်ခံရတယ်။ အခုဆိုရင် ဒေါ်ယဉ်မင်းမြင့်ဆွေ USDP ရဲ့ ပြောရေးဆိုခွင့်ရှိသူ အကောင့်တွေပါ အဖျက်ခံလိုက်ရတယ်။ ကျွန်တော်တို့ ပါတီတွေအနေနဲ့လည်း ထုတ်ပြန်ချက်တွေ ကြေညာချက်တွေ ထုတ်ပြီဆိုရင် Facebook ကနေ Reach တွေ ပျံ့နှံ့တာတွေ ရောက်တာနည်းအောင် တစ်ခုခုလုပ်ထားသလို ခံစားရတယ်။ အရင်တုန်းကလို လူမြင်အောင် ငါး ဒေါ်လာဖိုးလောက် Boost လုပ်တယ်ဆိုရင် လူဦးရေ ၃၀၀၀၀ လောက်မြင်သွားတယ်ဆိုရင် အခု ၁၀၀၀၀ တောင် မမြင်တော့ဘဲ လူ ၅၀၀၀ လောက်ပဲ မြင်တယ်။ ကျွန်တော်တို့ကို Reach တွေ လျှော့ချခံထားရတယ်။ အဲဒါကလည်း တစ်ဖက်လှည့်နည်းနဲ့ဆိုရင် အတိုက်အခံပါတီတွေက ပြောဆိုတာတွေကို ပြည်သူမသိအောင် လုပ်တယ်လို့ပဲ ကျွန်တော်တို့က ပြောရမှာပဲ။ အဲဒီလိုလုပ်ခြင်းကြောင့်လည်း တစ်ဖက်တစ်လမ်းမှာ ရွေးကောက်ပွဲမှာ အသာစီးရသွားနိုင်တယ်။ အခြားသူတွေပြောတာကို ပြည်သူတွေ ဘာမှမမြင်ဘဲနဲ့ သူတို့ ပြောတာတွေပဲ ပြည်သူတွေမြင်ပြီးတော့ ရွေးကောက်ပွဲမှ အသာစီးရသွားနိုင်တယ်လို့ NDF ပါတီရဲ့ ရန်ကုန်တိုင်း အတွင်းရေးမှူး ဦးအောင်ပြည့်ဖြိုးမောင်က အတိုက်အခံပါတီတွေရဲ့ အကောင့်တွေ၊ ပြောရေးဆိုခွင့်ရှိသူတွေရဲ့ အကောင့်တွေကိုက Facebook ပိတ်ချနေတာကြောင့် အစိုးရဟာ ရွေးကောက်ပွဲမှာ အသာစီးရသွားနိုင်တယ်လို့ သူ့အမြင်ကို ပြောပါတယ်။

အစိုးရ၊ ရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်နဲ့ Facebook က လုပ်ဆောင်မှုတွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ FEM ရဲ့ “ လွတ်လပ်မျှတခြင်းများ ဆုံးရှုံးနေသော မြန်မာ့မီဒီယာ” စစ်တမ်းမှာလည်း “ မီဒီယာလွတ်လပ်ခွင့်ကို ကာကွယ်ဖို့ ပြင်းပြတဲ့ဆန္ဒနဲ့ ရွေးကောက်ပွဲ ကတိကဝတ်ပြုပါ” လို့ အကြံပြုခဲ့တာကို တွေ့ရပါတယ်။ မီဒီယာလွတ်လပ်ခွင့်ကို ကာကွယ်ပြီး အစိုးရ၊ ရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်နဲ့ သူတို့ကြားက ဆက်နွှယ်မှုတွေနဲ့ ၂၀၂၀ ပြည့်နှစ် ရွေးကောက်ပွဲမှာ Facebook ဟာ ဘက်မလိုက်ဖို့ တောင်းဆိုတာမျိုး၊ ရွေးကောက်ပွဲ ကတိကဝတ်ပြုပြီး ဘက်မလိုက်ဖို့ တောင်းဆိုတာတွေကပဲ မျှတတဲ့ရွေးကောက်ပွဲနဲ့ အမေရိကန်လို တခြားနိုင်ငံကြီးတွေရဲ့ အဖွဲ့အစည်းတွေကနေ မြန်မာ့ရွေးကောက်ပွဲ ဝင်မပါတဲ့ တရားမျှတမှုကို ဖြစ်စေပါလိမ့်မယ်။ ဒီလိုမျိုး အစိုးရ၊ ရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်နဲ့ သူတို့ကြားက ဆက်နွှယ်မှုတွေနဲ့ Facebook ရဲ့ ဘက်လိုက်မှုတွေကို မထိန်းချုပ်နိုင်ဘူး ဆိုရင်တော့ ၂၀၂၀ ပြည့်နှစ် ရွေးကောက်ပွဲဟာ လွတ်လပ်မျှတတဲ့ ရွေးကောက်ပွဲ မဖြစ်လာနိုင်ဘူးဆိုတာကို ကြိုတင်သတိချပ်စေလိုပါတယ်။

(အကြောင်းပြချက်မရှိဘဲ Facebook က ပိတ်ပင်မှုများနှင့်ပတ်သက်၍ ဝေဖန်ထားမှုအချို့အား တွေ့ရစဉ်)