ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမ ႏွစ္ (၁၃၀) ျပည့္ေမြးေန႔ အထိမ္းအမွတ္ ဂုဏ္ျပဳေဆာင္းပါး

ဦးဥတၱမေခတ္ သံဃာ့သမဂၢီမွ ေရႊ၀ါေရာင္ေခတ္ သံဃာ့သမဂၢီသို႔
ဇင္လင္း
(ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမ ကြယ္လြန္ျခင္း ႏွစ္ - ၇၀ ျပည့္ အထိမ္းအမွတ္အျဖစ္
ေခတ္ၿပိဳင္အင္တာနက္စာမ်က္ႏွာတြင္ တင္ဆက္ခဲ့သည့္ ေဆာင္းပါးျဖင့္ ထပ္မံဂုဏ္ျပဳတင္ဆက္ျခင္းျဖစ္ပါသည္။)

ေရႊ၀ါေရာင္သံဃာ့အေရးေတာ္ပုံသည္ ယခု ၂၀၀၉ စက္တင္ဘာတြင္ (၂) ႏွစ္ျပည့္ၿပီျဖစ္သည္။ စစ္အာဏာရွင္ တို႔က သံဃာေတာ္တို႔အား ႏိုင္ငံေရးကိစၥမ်ားတြင္ ပါ၀င္ပတ္သက္ျခင္းမရွိေစရဟု အမိန္႔အာဏာျဖင့္ တားျမစ္ ကန္႔သတ္႐ုံမွ်မက သာသနာ့နယ္ေျမအတြင္း လက္နက္ကိုင္က်ဴးေက်ာ္ကာ ရဟန္းသံဃာေတာ္မ်ားအား သတ္ ျဖတ္ ညႇဥ္းပန္းႏွိပ္စက္ ေထာင္သြင္းအက်ဥ္းခ် စသည့္ သာသနာဖ်က္လုပ္ငန္းမ်ားကို အၾကမ္းဖက္မႈမ်ဳိးစုံသုံး၍ လူမဆန္စြာလုပ္ခဲ့ၾကသည္။ ထိုသို႔ ရက္ရက္စက္စက္ ေသြးထြက္သံယို သတ္ျဖတ္ျပလိုက္႐ုံျဖင့္ စစ္အာဏာကို အန္တုမႈမ်ား ၿငိမ္က်သြားမည္ဟု စစ္အုပ္စုက ထင္ပုံရသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ျပည္သူတို႔ ဆင္းရဲဒုကၡေရာက္ရ သည့္ အေရးကိစၥရပ္တိုင္း၌ သံဃာေတာ္တို႔ မားမားမတ္မတ္ ရပ္ခဲ့ၾကသည့္ သမိုင္းအစဥ္အလာကို စစ္ဗိုလ္ခ်ဳပ္ မ်ား ေမ့ေလ်ာ့ေနဟန္တူသည္။ ေရႊ၀ါေရာင္သံဃာ့အေရးေတာ္ပုံ (၂) ႏွစ္ျပည့္သည့္ ယခုႏွစ္သည္ “ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမ” ပ်ံလြန္ေတာ္မူျခင္း ႏွစ္(၇၀) ျပည့္ခ်ိန္ႏွင့္လည္း တိုက္ဆိုင္ေနေပသည္။

ဆန္ေရစပါးႏွင့္ သယံဇာတမ်ဳိးစုံ ေပါႂကြယ္လွေသာ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ တိုင္းသူျပည္သားတို႔ စား၀တ္ေနေရး ခက္ ခဲက်ပ္တည္းကာ ဆင္းရဲဒုကၡေရာက္ေနၾကရျခင္းသည္ “အစိုးရ ညံ့ဖ်င္းလြန္း၍ျဖစ္သည္” ဟု ၁၉၂၁ ခုႏွစ္ မတ္ လ (၂၃) ရက္ေန႔ ေဒးဒရဲၿမိဳ႕နယ္ ဆုကလပ္ရြာ၌ တရားေဟာခဲ့သျဖင့္ ၿဗိတိသွ်စစ္ပုလိပ္တို႔၏ ဖမ္းဆီးအက်ဥ္း ခ်ခံခဲ့ရသည့္ သာသနာ့နယ္ပယ္မွ ထူးျခားေသာ ရဟန္းေတာ္ကို ျမန္မာတို႔မေမ့ေလာက္ေသးဟု ထင္သည္။ ထိုရဟန္းေတာ္သည္ ျမန္မာ့ႏိုင္ငံေရးသမိုင္းတြင္ ပထမဦးဆုံး ဖမ္းဆီးေထာင္ခ်ခံရေသာ ရဟန္းအာဇာနည္ ျဖစ္သည္။ အထူးသျဖင့္ “ကရက္ေဒါက္ ဂက္ေဒါက္” (Craddock, Get Out!) ဟူေသာ ေႂကြးေၾကာ္သံကို အ ေၾကာင္းျပဳ၍ ထိုအာဇာနည္အရွင္ကား “ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမ” ျဖစ္လာသည္ကို မွတ္မိၾကမည္ထင္ပါသည္။ “ကရက္ေဒါက္” (Sir Reginlad Henry Craddock) သည္ ထိုစဥ္က ၿဗိတိသွ်ကိုလိုနီ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ဒုတိယဘု ရင္ခံျဖစ္သည္။

“ဘယ္လိုအင္အားႀကီးၿပီး ရက္စက္ၾကမ္းၾကဳတ္တဲ့ အစိုးရျဖစ္ျဖစ္ တိုင္းရင္းသားအေပါင္း စည္းလုံးညီညာစြာနဲ႔ တြန္းလွန္ႏိုင္ၾကရင္ တာရွည္ခံႏိုင္မယ္မဟုတ္ပါဘူး၊ ကိုယ့္ရည္မွန္းခ်က္ ေအာင္ေစခ်င္ရင္ ေနာက္မတြန္႔ၾကနဲ႔။ ေၾကာက္အားမပိုၾကနဲ႔၊ ဒုကၡကို ပဓာနမထားၾကနဲ႔၊ ဟုမၼ႐ူးတို႔ လြတ္လပ္ေရးတို႔ဆိုတာ က်ဳပ္တို႔ရထိုက္တဲ့ ကမၻာ့အေမြအႏွစ္ႀကီးမ်ားျဖစ္တယ္။ ဗ်ဴ႐ိုကေရစီ၀ါဒသမားေတြက ဘယ္ေလာက္ပဲ ေႏွာင့္ယွက္ေႏွာင့္ယွက္ တကယ္ရေအာင္လုပ္ႏိုင္တဲ့ သေဘာမွန္ဟာ တိုင္းသူျပည္သားတို႔ လက္ထဲမွာသာရွိတယ္”

ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမ၏ ေဟာေျပာခ်က္တခု၌ “ဒီတိုင္းျပည္ သူတပါးလက္ေအာက္ခံ ကြၽန္ႏိုင္ငံျဖစ္ေနရင္ ဒီ တိုင္းျပည္က လူမ်ိဳးဟာလည္း ကြၽန္လူမ်ိဳး၊ ဒီလူမ်ိဳးကိုးကြယ္တဲ့ ဘာသာဟာလည္း ကြၽန္ဘာသာ ကြၽန္သာသ နာျဖစ္မယ္။ ဒါေၾကာင့္ ကြၽန္ဘာသာ ကြၽန္သာသနာအျဖစ္က လြတ္ေအာင္ သံဃာေတာ္မ်ား ေက်ာင္းတြင္ က်ိန္းအိပ္မေနၾကဘဲ သံဃာ့သမဂၢီအဖြဲ႔မ်ား ဖြဲ႔ၿပီး ဒီတိုင္းျပည္ဒီလူမ်ဳိး လြတ္လပ္ေအာင္ ေဆာင္ရြက္သင့္ၾက တယ္” စသည္ျဖင့္ ပြင့္ပြင့္လင္းလင္း ေဟာေျပာခဲ့ပုံမွာ ၾကက္သီးထေလာက္သည္ဟု မွတ္တမ္းမ်ားရွိသည္။

ကိုယ္က်ဳိးမငဲ့ တိုင္းျပည္ႏွင့္လူမ်ိဳး လြတ္လပ္ေရးအတြက္ ပင္ပန္းဆင္းရဲမႈအမ်ိဳးမ်ိဳးခံကာ ဆရာေတာ္သည္ ကို လိုနီနယ္ခ်ဲ႕အဂၤလိပ္အစိုးရအား ႏွလုံးရည္တိုက္ပြဲဆင္ခဲ့သည္။ ဖိႏွိပ္ခ်ဳပ္ခ်ယ္မႈအမ်ဳိးမ်ဳိးၾကားမွ မိမိႏိုင္ငံသူႏိုင္ငံ သားတို႔ ႏိုင္ငံေရးအသိအျမင္ က်ယ္ျပန္႔တိုးတက္လာေစရန္ ေထာင္တန္းအက်ခံကာ ေဟာေျပာခဲ့သည့္ မ်ိဳးခ်စ္ ပုဂၢိဳလ္လည္းျဖစ္သည္။ ဆရာေတာ္သည္ ျမန္မာတို႔အား အေစာဆုံး ႏိုင္ငံေရးမ်က္စိဖြင့္ေပးခဲ့သူတို႔အနက္ ေရွ႕ ဆုံးတန္းမွ ပါ၀င္ခဲ့သည္။ ‘ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမ’ သည္ ဒုတိယကမၻာစစ္ႀကီး စတင္သည့္ ၁၉၃၉ ခုႏွစ္ စက္တင္ ဘာလ (၉) ရက္ေန႔ သက္ေတာ္ (၆၀) ျပည့္ခ်ိန္တြင္ ပ်ံလြန္ေတာ္မူခဲ့သျဖင့္ ယခု ၂၀၀၉ စက္တင္ဘာတြင္ ႏွစ္ ေပါင္း (၇၀) ျပည့္ခ့ဲေပၿပီ။ သို႔ေသာ္ ဆရာေတာ္၏ ၾသ၀ါဒမ်ားကား ရွင္သန္ေနဆဲရွိသည္။ ဆရာေတာ္ အစပ်ိဳးခဲ့ သည့္ ႏိုင္ငံေရးႏိုးၾကားမႈကား ရဟန္းသံဃာေတာ္မ်ားအၾကား၌ ယေန႔တိုင္ ရွင္သန္ေနဆဲ ျဖစ္ေပသည္။

ဆရာေတာ္၏ ငယ္နာမည္မွာ “ေပၚထြန္းေအာင္” ျဖစ္၍ အဘ ဦးျမႏွင့္ အမိ ေဒၚေအာင္ေက်ာ္သူတို႔မွ ရခိုင္ျပည္ နယ္၊ စစ္ေတြၿမိဳ႕၌ (၁၈၇၉ ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာ ၁၄) တြင္ ဖြားျမင္သည္။ အသက္ (၁၅) ႏွစ္တြင္ ကာလကတၱားမွ တကၠသိုလ္၀င္ခြင့္ ဆယ္တန္းေအာင္သည္။ ထို႔ေနာက္ ပခုကၠဴၿမိဳ႕ ေရစႀကိဳစာသင္တိုက္တြင္ ဗုဒၶဘာသာ စာ ေပက်မ္းဂန္မ်ားသင္ယူသည္။ ၁၉၀၀ ျပည့္ႏွစ္တြင္ ရဟန္း၀တ္ျဖင့္ အိႏၵိယႏိုင္ငံသို႔ ႂကြေရာက္၍ ကာလကတၱား ရွိ အိႏၵိယအမ်ိဳးသားေကာလိပ္၌ ပါဠိ၊ သကၠဋ၊ ဘဂၤါလီ၊ မာဂရီ၊ ေရွးေဟာင္း ဟိႏၵဴစာေပမ်ား သင္ယူခဲ့သည္။ ထို ေက်ာင္း၌ပင္ ပါဠိပါေမာကၡအျဖစ္ ေဆာင္ရြက္ခဲ့ဖူးသည္။

၁၉၀၃ ခုႏွစ္တြင္ အိႏၵိယႏိုင္ငံမွတဆင့္ ျပင္သစ္၊ အဂၤလန္၊ ဂ်ာမနီတို႔သို႔ ခရီးလွည့္၍ ႏိုင္ငံတကာအေရးအရာ မ်ားကို ေလ့လာဆည္းပူးခဲ့သည္။ ဥေရာပ၌ရွိေနစဥ္ ၁၉၀၅ ခုႏွစ္ ႐ုရွ-ဂ်ပန္စစ္ျဖစ္ရာ ဂ်ပန္က အႏိုင္ရသည့္ သတင္းကို ၾကားသိရ၍ အလ်င္အျမန္ ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္လာေသာ ဂ်ပန္ႏိုင္ငံအေၾကာင္းကို ေလ့လာလိုစိတ္ျဖစ္ခဲ့ သည္။ သို႔ျဖင့္ ဆရာေတာ္သည္ ၁၉၀၇ ခုႏွစ္တြင္ ဂ်ပန္ႏိုင္ငံသို႔ သြားေရာက္ကာ တိုက်ဳိဗုဒၶဘာသာတကၠသိုလ္ တြင္ ပါဠိႏွင့္သကၠဋဘာသာဆိုင္ရာ ပါေမာကၡအျဖစ္ (၄) ႏွစ္နီးပါး ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံအျပန္ခရီး တြင္ ကိုရီးယား၊ မန္ခ်ဴးရီးယား၊ တ႐ုတ္၊ ကေမာၻဒီးယားႏွင့္ ထိုင္းႏိုင္ငံမ်ားသို႔ ၀င္ေရာက္ေလ့လာခဲ့သည္။

၁၉၁၁ ခုႏွစ္ ျမန္မာႏိုင္ငံသို႔ ျပန္ေရာက္ေသာအခါ သူရိယသတင္းစာတြင္ ႏိုင္ငံတကာ တိုးတက္မႈအေျခအေန အေထြေထြကို ႏိုင္ငံသားမ်ား ပညာဗဟုသုတရေစရန္ ေရးသားတင္ျပခဲ့သည္။ “၀ိုင္အမ္ဘီေအ” ကို စတင္ထူ ေထာင္ခဲ့ၾကေသာ ဦးဘေဘ၊ ဦးေမာင္ႀကီး၊ ဦးဘရင္တို႔ႏွင့္လည္းေကာင္း၊ သူရိယသတင္းစာ စတင္တည္ ေထာင္ခဲ့ၾကသည့္ ဦးဘကေလး၊ ဦးလွေဖ အစရွိေသာ ထိုေခတ္ လူငယ္လူလတ္မ်ားႏွင့္လည္းေကာင္း၊ အဂၤ လိပ္လက္ေအာက္မွလြတ္ေျမာက္ရန္ မည္သို႔ေဆာင္ရြက္သင့္ၾကေၾကာင္း ႏိုင္ငံေရးေဆြးေႏြးမႈမ်ားလုပ္ခဲ့သည္။

ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမ၏ ႏိုင္ငံေရးအျမင္မွာ ျမန္မာႏိုင္ငံကို အဂၤလိပ္လက္ေအာက္မွ လြတ္ေျမာက္ေရးသို႔ ဦး တည္သည္။ လြတ္လပ္ေရး မရႏိုင္ေသးမီစပ္ၾကား ‘ဟုမၼ႐ူး’ ေခၚ ကိုယ့္တိုင္းျပည္ကို ကိုယ့္အမ်ိဳးသားတို႔ ကိုယ္ တိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရေရး ႀကိဳးပမ္းအားထုတ္ၾကဖို႔ ေရးသားေဟာေျပာသည္။ ပညာတတ္လူငယ္လူလတ္မ်ား ဟုမၼ ႐ူးသေဘာတရား စိတ္ဓာတ္မ်ားကို နား၀င္ေအာင္ ေဆြးေႏြးေျပာဆိုသည္။ အထူးသျဖင့္ အိႏၵိယႏိုင္ငံတြင္ရွိစဥ္ က အိႏၵိယ-ျမန္မာ ႏွစ္ႏိုင္ငံလြတ္လပ္ေရး ရရွိရန္ကိစၥမ်ားကို ကြန္ဂရက္ပါတီေခါင္းေဆာင္မ်ားႏွင့္ ေဆြးေႏြးတိုင္ ပင္သည္။ ဆရာေတာ္ကိုယ္တိုင္မွာလည္း ျမန္မာေဒသခြဲ ကြန္ဂရက္ပါတီအဖြဲ႔၀င္ျဖစ္သည္။

၁၉၁၂ ခုႏွစ္တြင္ ဆရာေတာ္သည္ ဂ်ပန္ႏိုင္ငံသို႔ ဒုတိယအႀကိမ္ သြားေရာက္ခဲ့သည္။ ဂ်ပန္တြင္ ဆရာေတာ္ သည္ ပါဠိႏွင့္ သကၠဋဘာသာ ပါေမာကၡအျဖစ္ ေဆာင္ရြက္ေနစဥ္ ျမန္မာႏိုင္ငံေရးရာကိစၥမ်ားကို ဂ်ပန္ေရာက္ တ႐ုတ္ေက်ာင္းသားမ်ားႏွင့္ ေဆြးေႏြးခဲ့သည္။ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံသို႔လည္း သြားေရာက္ခဲ့၍ တ႐ုတ္အမ်ိဳးသားေခါင္း ေဆာင္ ေဒါက္တာဆြန္ယက္ဆင္ႏွင့္လည္း ေတြ႔ဆုံသိကြၽမ္းခဲ့သည္။

ေဒါက္တာဆြန္ယက္ဆင္ႏွင့္ အာရွေဒသလြတ္လပ္ေရးကိစၥမ်ား ေဆြးေႏြးခြင့္ရရွိခဲ့သည္။ ပထမကမာၻစစ္ၿပီး ကာနီးတြင္ ဆရာေတာ္ ျမန္မာႏိုင္ငံသို႔ ျပန္ႂကြလာသည္။ ထိုအခ်ိန္မွစတင္၍ ျမန္မာလူထု နားမ်က္စိပြင့္ေစရန္ ႏိုင္ငံတကာမွရရွိခဲ့ေသာ အသိပညာဗဟုသုတမ်ားႏွင့္ ယွဥ္တြဲ၍ ႏိုင္ငံေရးတရားမ်ား ေဟာေျပာခဲ့သည္။ ဆရာ ေတာ္၏ ေဟာေျပာခ်က္မ်ားမွာ စကားလုံးေျပာင္ေျပာင္ ထိထိမိမိရွိလွသျဖင့္ တရားပြဲတိုင္း ႀကိတ္ႀကိတ္တိုး စည္ကားသည္ဟု မွတ္တမ္းမ်ားရွိသည္။ ဆရာေတာ္၏ ေဟာေျပာခ်က္တရပ္မွာ ဤသို႔ျဖစ္သည္။

“ျမန္မာတိုင္းသူျပည္သားတို႔ဟာ က်ဳိးႏြံတယ္ဆိုတဲ့ ေအာက္တန္းက်စိတ္မ်ားကို ဖယ္ရွားပစ္ၾကရမယ္။ ျမန္မာ တိုင္းသူျပည္သားတို႔ဟာ စြမ္းရည္သတၱိရွိေၾကာင္း၊ ပညာရွိေၾကာင္းနဲ႔ မဟုတ္မခံစိတ္ဓာတ္ကို ျပရမယ္။ ဒီလိုျပ ႏိုင္ရင္ က်ဳပ္တို႔ကို ဘယ္သူကမွ ေစာ္ကားရဲ ဖိႏွိပ္ရဲမွာ မဟုတ္ေတာ့ဘူး။ ဘယ္လိုအင္အားႀကီးၿပီး ရက္စက္ ၾကမ္းၾကဳတ္တဲ့ အစိုးရျဖစ္ျဖစ္ တိုင္းရင္းသားအေပါင္း စည္းလုံးညီညာစြာနဲ႔ တြန္းလွန္ႏိုင္ၾကရင္ တာရွည္ခံႏိုင္ မယ္ မဟုတ္ပါဘူး၊ ကိုယ့္ရည္မွန္းခ်က္ ေအာင္ေစခ်င္ရင္ ေနာက္မတြန္႔ၾကနဲ႔။ ေၾကာက္အားမပိုၾကနဲ႔၊ ဒုကၡကို ပ ဓာနမထားၾကနဲ႔၊ ဟုမၼ႐ူးတို႔ လြတ္လပ္ေရးတို႔ဆိုတာ က်ဳပ္တို႔ရထိုက္တဲ့ ကမာၻ႔အေမြအႏွစ္ႀကီးမ်ားျဖစ္တယ္။ ဗ်ဴ ႐ိုကေရစီ၀ါဒသမားေတြက ဘယ္ေလာက္ပဲ ေႏွာင့္ယွက္ေႏွာင့္ယွက္ တကယ္ရေအာင္လုပ္ႏိုင္တဲ့ သေဘာမွန္ ဟာ တိုင္းသူျပည္သားတို႔ လက္ထဲမွာသာရွိတယ္။˝

ထို႔ေၾကာင့္လည္း ဆရာေတာ္ဦးဥတၱမအား ေရွးေဟာင္းအေတြးအေခၚ အယူအဆတို႔ကို ပယ္လွန္သူ၊ ၀ံသာႏု စိတ္ဓာတ္တက္ႂကြေအာင္ လႈံ႔ေဆာ္သူအျဖစ္ ထိုေခတ္လူထုက လက္ခံထားခဲ့သည္။ ထို႔ျပင္ ျမန္မာႏိုင္ငံ ၀ံသာ ႏုအမ်ိဳးသားေရးလႈပ္ရွားမႈ စတင္ေဖာ္ေဆာင္ခဲ့သည့္ ‘ဂ်ီစီဘီေအအသင္းႀကီး’ ၏ ႏိုင္ငံေရးလႈပ္ရွားမႈမ်ား ေအာင္ ျမင္ေစရန္အတြက္လည္း ဆရာေတာ္က မ်ားစြာအေထာက္အကူျပဳခဲ့သည္။

ဆရာေတာ္၏ ေဟာေျပာမႈမ်ားေၾကာင့္ အမ်ိဳးသားေရးလႈပ္ရွားမႈလည္း ပိုမိုအရွိန္ရလာသည္။ လူထုအမ်ား ႏိုင္ ငံေရး ႏိုးၾကားလာလ်က္ ၀ံသာႏုအသင္းမ်ားလည္း တိုးတက္မ်ားျပားလာသည္။ သူရိယသတင္းစာကလည္း ဆရာေတာ္၏ ေဟာေျပာမိန္႔ၾကားခ်က္မ်ားကို ေထာက္ခံေရးသားခဲ့သည္။ ဆရာေတာ္၏ အေတြးအျမင္သစ္ ေဆာင္းပါးမ်ားကိုလည္း သူရိယသတင္းစာက တခမ္းတနား ေဖာ္ျပခဲ့သည္။ သူရိယသတင္းစာတိုက္ကို ဆရာ ေတာ္၏ ဌာနခ်ဳပ္ဟုပင္ ထိုေခတ္က သတ္မွတ္ၾကသည္။

ဗုဒၶသာသနာစည္ပင္တိုးတက္ေစရန္ ဦးစြာပထမ ကြၽန္ဘ၀က လြတ္ေအာင္လုပ္ရမည္ဟု ဆရာေတာ္က ေဟာ ေျပာသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ အမ်ိဳး၊ ဘာသာ၊ သာသနာအက်ိဳးအတြက္ ‘သံဃာ့သမဂၢီမ်ား’ ထူေထာင္ဖြဲ႔စည္း၍ လြြတ္ လပ္ေရးရေအာင္ ေဆာင္ရြက္ၾကရမည္ဟု ဦးဥတၱမက မိန္႔ၾကားသျဖင့္ ႏိုင္ငံအႏွံ႔တြင္ သံဃာ့သမဂၢီမ်ား ေပၚ ထြန္းလာကာ ႏိုင္ငံေရးတရားေဟာသည့္ သံဃာေတာ္မ်ား တိုးပြားလာခဲ့သည္။

ဤသို႔ ဆရာေတာ္၏ ၀ါယမစိုက္ထုတ္မႈေၾကာင့္ ၁၉၂၁ ခုႏွစ္ ဇူလိုင္ (၁) ရက္ (၂) ရက္တြင္ သံဃာ့သမဂၢီအဖြဲ႔ ေပါင္း (၃၀) ေက်ာ္မွ ကိုယ္စားလွယ္မ်ားအစည္းအေ၀းကို ရန္ကုန္ၿမိဳ႕၌ က်င္းပႏိုင္ခဲ့သည္။ ဆရာေတာ္ သံဃာ ေတာ္မ်ား ဂ်ီစီဘီေအအသင္း ေခါင္းေဆာင္မ်ား အပါအ၀င္ ရဟန္းရွင္လူ ပရိသတ္ (၅၀၀) ေက်ာ္ တက္ေရာက္ ခဲ့သည္။ ေဒးဒရဲၿမိဳ႕နယ္ ဆုကလပ္ရြာ တရားပြဲအၿပီး ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမအား ႏိုင္ငံေရးလုပ္မႈျဖင့္ ေထာင္ဒဏ္ အျပစ္ေပးလိုက္ေသာအခါ ရဟန္းရွင္လူ ျပည္သူအမ်ား မခံမရပ္ႏိုင္ျဖစ္ၾကရသည္။ ဆရာေတာ္ကို အေၾကာင္း ျပဳ၍ ‘ဂ်ီစီဘီေအ’ အသင္းႀကီးကို လူထုက ပိုမိုေထာက္ခံအားေပးခဲ့သည္။

ဆရာေတာ္သည္ ပထမအႀကိမ္ေထာင္က်ရာမွ ျပန္လြတ္လာၿပီးေနာက္ တျပည္လုံးလွည့္လည္၍ ႏိုင္ငံေရးတ ရားမ်ား ေဟာၾကားခဲ့ျပန္သည္။ “အဂၤလိပ္ပစၥည္းကို သပိတ္ေမွာက္ၾက” “အဂၤလိပ္ဆိုင္ေတြကို သပိတ္ေမွာက္ ၾက” “တိုင္းရင္းျဖစ္ ပစၥည္းကို ၀ယ္ယူအားေပးၾက” “တိုင္းရင္းသားဆိုင္ေတြမွာ ၀ယ္ယူအားေပးၾက” “ဒို႔လူမ်ိဳး ေတြ ညီၫြတ္မွ လြတ္လပ္ခ်မ္းသာမယ္” “ဟုမၼ႐ူး ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးရေအာင္ ေတာင္းဆိုႀကိဳးပမ္းၾက” “က ရက္ေဒါက္ ဂက္ေဒါက္” (Craddock,Get Out!) စေသာ ေႂကြးေၾကာ္သံမ်ားေၾကာင့္ ၁၉၂၄ ခုႏွစ္ ရန္ကုန္ က်ဳံး ႀကီးလမ္း နန္းေတာ္ ႐ုပ္ရွင္႐ုံတရားပြဲအၿပီး ဒုတိယအႀကိမ္ အဖမ္းခံရျပန္သည္။ အဂၤလိပ္အစိုးရကို အၾကည္ညိဳ ပ်က္ေအာင္ ေဟာေျပာေၾကာင္း ျပစ္မႈထင္ရွားသည္ဆိုကာ အလုပ္ၾကမ္းႏွင့္ ေထာင္ဒဏ္ (၃) ႏွစ္ အျပစ္ေပးခံရ သည္။

ျမန္မာ့ႏိုင္ငံေရးသမိုင္းကို ျပန္လွန္ေလ့လာသည့္အခါတိုင္း ၀ိုင္အမ္ဘီေအေခၚ ဗုဒၶဘာသာကလ်ာဏယု၀အ သင္း၊ ေနာင္ ဂ်ီစီဘီေအေခၚ ျမန္မာအသင္းခ်ဳပ္ႀကီး၏ ႀကိဳးပမ္းအားထုတ္မႈမ်ားကို ခ်န္လွပ္ထား၍ မရႏုိင္ေပ။ ထုိျမန္မာအသင္းခ်ဳပ္ႀကီး တိုးတက္က်ယ္ျပန္႔လာေအာင္ အေထာက္အကူျပဳေပးခဲ့ရာတြင္ သံဃာေတာ္မ်ားႏွင့္ သံဃာ့သမဂၢီအဖြဲ႔မ်ား၏ ေထာက္ခံအားေပးမႈမ်ားမွာ အဓိကေနရာမွပါ၀င္ေပသည္။

ထိုေၾကာင့္ သံဃာေတာ္မ်ား တိုင္းက်ိဳးျပည္က်ိဳးေဆာင္ရာ၌ ေရွ႕တန္းမွ တက္တက္ႂကြႂကြပါလာေအာင္ အဦး ဆုံး ေဟာေျပာခဲ့ေသာ ဆရာေတာ္ကား ဦးဥတၱမပင္ျဖစ္သည္။ ဗုဒၶ၏ စာေပက်မ္းဂန္မ်ားကိုသာ သင္အံေလ့လာ လ်က္ တရားဘာ၀နာပြားမ်ားေနၾကကုန္ေသာ သံဃာေတာ္တို႔အေနျဖင့္ ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမ၏ ႏိုင္ငံတကာ အေတြ႔အႀကံဳမ်ား၊ ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး၊ လူမႈေရးေဟာေျပာခ်က္မ်ားကို လက္ဦးတြင္ နားမ၀င္ႏိုင္ခဲ့ၾကေပ။ ေနာင္ႏွစ္အတန္ငယ္ၾကာေသာအခါ ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမ၏ ႏိုင္ငံေရးတရားမ်ားမွာ စကားေ၀ါဟာရအရ မာ ေၾကာေသာ္လည္း လက္ေတြ႔အႏွစ္သာရအရ အမ်ိဳး၊ ဘာသာ၊ သာသနာအတြက္ အမွန္ပင္အက်ိဳးျပဳၾကာင္း သိ ျမင္လာၾက၍ ၀န္းရံေထာက္ခံလာၾကသည္။

ထိုစဥ္က ဆရာေတာ္ဦးဥတၱမႏွင့္ သူရိယသတင္းစာတို႔သည္ ၀ိုင္အမ္ဘီေအအသင္းကို ျပည္သူတရပ္လုံး ေထာက္ခံအားေပးလာေအာင္ စိုက္လိုက္မတ္တတ္ လႈံ႔ေဆာ္ေရးသားခဲ့သျဖင့္ အမ်ိဳးသားေရးစိတ္ဓာတ္မ်ား တက္ႂကြလာခဲ့သည္။ ဦးဥတၱမ၏ ႐ိုးသားမႈ၊ ကိုယ္က်ိဳးမငဲ့မႈ၊ တိုင္းျပည္ႏွင့္ လူထုအက်ိဳးကိုသာ ေရွး႐ႈမႈတို႔ ေၾကာင့္ ဆရာေတာ္ကို စံထားကာ သံဃာအမ်ား ျမန္မာအသင္းခ်ဳပ္ႀကီး၏ လႈပ္ရွားမႈမ်ားတြင္ ပါ၀င္လာၾက သည္။ အစည္းအေ၀းမ်ား၊ ကြန္ဖရင့္မ်ားတြင္ သံဃာေတာ္မ်ား ပါ၀င္ေဆြးေႏြး ေဟာေျပာလာၾကသည္။ သံဃာ့ သမဂၢီအဖြဲ႔မ်ား ဖြဲ႔စည္းကာ ႏိုင္င့ံအေရးအရာမ်ား၌ ပါ၀င္ေဆာင္ရြက္လာၾကသည္။

ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမသည္ ျမန္မာႏိုင္ငံ ဒုတိယဘုရင္ခံ ကရက္ေဒါက္၏ ဒိုင္အာခီအုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ကို ဆန္႔က်င္ ကာ ၀ိုင္အမ္ဘီေအကို ေထာက္ခံလ်က္ ဟုမၼ႐ူးကို ေတာင္းဆိုေဟာေျပာခဲ့သည္။ ဒိုင္အာခီအုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ တြင္ အမတ္ (၁၀၃) ေနရာ လ်ာထားေသာ္လည္း (၇၉) ဦးသာ ေရြးေကာက္ခံျဖစ္သည္။ က်န္သူတို႔မွာ ဘုရင္ခံ ခန္႔ ဗ်ဴ႐ိုကရက္မ်ားျဖစ္သည္။ ျပည္သူ႔ကိုယ္စားလွယ္ႏွင့္ ဗ်ဴ႐ိုကရက္တို႔ တြဲဖက္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ျဖစ္သည္။ ဥပ ေဒျပဳေကာင္စီတြင္ အဆိုတခုတင္ရာ၌ ျပည္သူ႔ကိုယ္စားလွယ္တို႔ မဲအမ်ားစုရ၍ ႏိုင္ေသာ္လည္း ဘုရင္ခံသ ေဘာမတူလွ်င္ (ဗီတို) ျဖင့္ ပယ္ခ်ခံရတတ္သည္။

ထို႔ေၾကာင့္ ၁၉၂၂ ဇူလိုင္ (၁၅) (၁၆) ဂ်ဴဗလီေဟာအစည္းအေ၀းတြင္ ဆရာေတာ္ဦးဥတၱမက “ဒိုင္အာခီအုပ္ ခ်ဳပ္ေရးစနစ္သည္ ဗ်ဴ႐ိုကေရစီအုပ္ခ်ဳပ္ေရးျဖစ္သျဖင့္ ျပည္သူကိုမတိုင္ပင္ဘဲ ဗ်ဴ႐ိုကရက္တို႔က စီမံအုပ္ခ်ဳပ္ ေသာ စနစ္ျဖစ္သည္ဟု ေထာက္ျပခဲ့သည္။ ျပည္သူ႔ကိုယ္စားလွယ္ (၇၉) ဦးသည္ အာဏာပါ၀ါမရွိေသာ ႐ုပ္ျပ လွည့္စားမႈသာျဖစ္သည္။ ျပည္သူက သေဘာတူ၍ ေဆာင္ရြက္ေလဟန္ ပရိယာယ္ေဆာင္ေသာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး စနစ္ျဖစ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ဒိုင္အာခီေရြးပြဲ မ၀င္သင့္။ ဒိုင္အာခီေကာင္စီ၌ မပါသင့္။ ဒိုင္အာခီေကာင္စီ၀င္၍ ပူး သတ္ေရးလုပ္ရန္ မျဖစ္ႏိုင္။ ဗ်ဴ႐ိုကရက္တုိ႔၏ ၾသဇာကို မလြန္ဆန္ႏိုင္” စသည္ျဖင့္ ဆရာေတာ္က ရွင္းျပခဲ့ သည္။ ဆရာေတာ္၏ မိန္႔ခြန္းမွ ေကာက္ႏုတ္ခ်က္တခုမွာ ဤသို႔ျဖစ္သည္။

“ဟုမၼ႐ူးအတြက္ ႀကိဳးစားၾကရာမွာ ေၾကာက္လန္႔စိတ္ေတြ မထားၾကနဲ႔၊ ေၾကာက္ေမႊးပါရင္ ဇာဂနာနဲ႔ ႏုတ္ပစ္ၾက ရမယ္။ ခိုးရမွာ၊ ဒိုင္အာခီေကာင္စီ၀င္ရမွာသာ ေၾကာက္၊ ေက်းလက္က ဒကာေတြ သူႀကီးကို မေၾကာက္ၾကနဲ႔၊ သူႀကီးတင္မက ၿမိဳ႕အုပ္၀န္ေထာက္လည္း ေၾကာက္ဖို႔မလိုဘူး။ သူတို႔ထက္ႀကီးတဲ့ ဘုရင္ခံဆိုတာလည္း ေၾကာက္စရာမရွိပါဘူး။ ကိုယ့္တိုင္းျပည္ကို ကိုယ့္လူမ်ိဳး အုပ္ခ်ဳပ္ရေအာင္ ဘုရင္ခံနဲ႔ ဗ်ဴ႐ုိကရက္ေတြကို ႏွင္ ထုတ္ၾကရမယ္။ ကရက္ေဒါက္ ထြက္သြားလို႔ ဥတၱမက ဂ်ဴဗလီမွ ထပ္ၿပီး အမိန္႔ေပးေနတယ္။”

ဆရာေတာ္ဦးဥတၱမႏွင့္ ဂ်ီစီဘီေအေခါင္းေဆာင္မ်ားက ဟုမၼ႐ူး ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးေပးရန္၊ သႆေမဓ လူ ခြန္ ဖ်က္သိမ္းေပးရန္၊ လယ္ယာေျမ အခြန္အေကာက္မ်ား ေလွ်ာ့ခ်ေပးရန္၊ အဓိကထား၍ ေဟာေျပာေတာင္း ဆိုခဲ့ၾကသည္။ အဂၤလိပ္အစိုးရက ၁၉၃၀ ဆရာစံသူပုန္ ျဖစ္ေပၚရျခင္းကိစၥကို ျပန္လွန္သုံးသပ္ရာ၌ ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမ၏ ေဟာေျပာခ်က္မ်ားကို အေၾကာင္းရင္းတခ်က္အျဖစ္ ထည့္သြင္းထားသည္ကို ေတြ႔ရသည္။

၁၉၅၆ ခုႏွစ္ ျမန္မာႏိုင္ငံဘာသာျပန္စာေပအသင္းမွထုတ္ေ၀ေသာ “ႏွစ္ငါးဆယ္ ကမၻာ့ေရးရာ စာအုပ္” တြင္ “ဆရာေတာ္၏ ႀကိဳးပမ္းမႈေၾကာင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံသားတို႔သည္ ‘အိပ္ေသာေယာက်္ား ႏိုးေသာလားသို႔’ လြတ္လပ္ ေရးလမ္းစကို ျမင္ၾကရ၏။ ဆရာေတာ္ကား ယခု ျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္သူ ျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္သားတို႔ လက္ဆုပ္ လက္ကိုင္ အပိုင္ရႈ ခံစား စံစားေနရေသာ လြတ္လပ္ေရးဗိမာန္ႀကီးကို အစဦးစြာ ပႏၷက္ခ်ခဲ့ေသာ အာဇာနည္မ်ဳိး ခ်စ္ပုဂၢိဳလ္ႀကီးေပတည္း” ဟု ေဖာ္ျပခဲ့သည္။ သို႔ျဖစ္၍လည္း ဆရာေတာ္ဦးဥတၱမ၏ သမိုင္းႏွင့္အာဇာနည္ဂုဏ္ ပုဒ္တို႔ကို စစ္အာဏာရွင္အဆက္ဆက္က မပ်က္ပ်က္ေအာင္ ဖ်က္ေနၾကေသာ္လည္း ပယ္ဖ်က္၍မရဘဲ ရွိေန ျခင္းျဖစ္ေပသည္။

ယေန႔ စစ္အာဏာရွင္စနစ္ဖ်က္သိမ္းေရးတိုက္ပြဲတြင္ ပါ၀င္ဆင္ႏႊဲေနၾကေသာ ရဟန္းပ်ိဳမ်ိဳးဆက္သစ္၊ လူငယ္ မ်ိဳးဆက္သစ္တို႔သည္ ဆရာေတာ္ဦးဥတၱမ၏ ဂုဏ္ေက်းဇူးႏွင့္ အာဇာနည္စိတ္ဓာတ္ကို စံနမူယူ၍ မၾကာမီ ဆင္ႏႊဲေတာ့မည့္ တတိယအႀကိမ္ ပတၱနိကၠဳဇၨနကံေဆာင္သပိတ္တြင္ တက္တက္ႂကြႂကြ ပါ၀င္ရန္ ျပင္ဆင္ေန ၾကေပၿပီ။ ၂၀၀၉ ေအာက္တိုဘာလ (၃) ရက္ေန႔တြင္ သံဃာေတာ္မ်ား၏ တတိယအႀကိမ္ သံဃာ့သပိတ္တိုက္ ပြဲတရပ္ ဆင္ႏဲႊမည္ျဖစ္၍ သံဃာေတာ္မ်ားႏွင့္အတူ တျပည္လံုး အတိုင္းအတာျဖင့္ ပါဝင္ၾကရန္ ျမန္မာႏိုင္ငံလံုး ဆိုင္ရာ သံဃာ့တပ္ေပါင္းစုအဖြဲ႔ႀကီးက ၾသဂုတ္လ (၂၈) ရက္စြဲျဖင့္ ႏိႈးေဆာ္ထားေပသည္။ စစ္အစိုးရအေနျဖင့္ ေအာက္တိုဘာလ (၂) ရက္ေန႔ မြန္းတည့္ခ်ိန္ ေနာက္ဆံုးထား၍ သံဃာထုအား ေတာင္းပန္ရန္ ႏိႈးေဆာ္ထား သည္။ မလိုက္နာပါက လာမည့္သီတင္းကၽြတ္လျပည့္ (၁၅) ရက္၊ (၃-၁၀-၂၀၀၉)၊ သံဃာပ၀ါရဏာပြဲေန႔တြင္ သံဃာထုႀကီးက တတိယအႀကိမ္ ပတၱနိကၠဳဇၨနကံေဆာင္သပိတ္ ဆင္ႏႊဲမည္ဟု ျမန္မာႏိုင္ငံလံုးဆိုင္ရာ သံဃာ့ တပ္ေပါင္းစုအဖြဲ႔ႀကီးက ထုတ္ျပန္ေၾကညာထားသည္။

သံဃာ့တပ္ေပါင္းစု ႏိုင္ငံျခားေရးရာတာ၀န္ခံ အရွင္ဣႆရိယ၏ ရွင္းျပခ်က္အရ တတိယအႀကိမ္ သပိတ္ ေမွာက္ကံေဆာင္ရာတြင္ ထူးျခားခ်က္မွာ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာသာသနာ့ဥေသွ်ာင္အဖြဲ႔ြ၊ ျပည္တြင္းျပည္ပ သံဃာ့ သမဂၢီအဖြဲ႔မ်ားက ျမတ္စြာဘုရား၏ ၀ိနည္းဥပေဒကို လိုက္နာရန္ ပ်က္ကြက္ေသာ သံဃာေတာ္မ်ား၊ စစ္တပ္ႏွင့္ ေပါင္းေသာ သံဃာေတာ္မ်ားအား သာသနာေတာ္မွ က်ဥ္ပယ္ကာ ပကာသနီယ ကံေဆာင္မည္ျဖစ္ပါသည္။ “ဦးဥတၱမေခတ္” ၁၉၂၀ ခန္႔တြင္ အစပ်ိဳးခဲ့ေသာ သံဃာ့သမဂၢီ စိတ္ဓာတ္၀ိညာဥ္ကား ႏွစ္ေပါင္း (၉၀) မွ် သက္ တမ္းရင့္ရွည္ခဲ့ၿပီးေနာက္ “ေရႊ၀ါေရာင္ေခတ္” သံဃာ့သမဂၢီအဖြဲ႔မ်ားထံသို ့ဆက္လက္ကူးလူး ထြန္းလင္းလ်က္ ရွိေပသည္။ ဓမၼႏွင့္ အဓမၼ အားၿပိဳင္ပြဲ၌ ဓမၼသည္ အဓမၼအေပၚ ေအာင္ပြဲဆင္ျမဲ ဆင္ေပလိမ့္မည္။

-“ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမ” ပ်ံလြန္ေတာ္မူျခင္း ႏွစ္(၇၀) အထိမ္းအမွတ္ က်မ္းကိုးစာရင္း
(၁) ၀ံသာႏုအေရးေတာ္ပုံသမိုင္း (၁၉၀၆ - ၁၉၃၆)၊ သခင္ဘေမာင္၊ တသက္တာစာေပ၊ ၁၉၇၅ ဇန္န၀ါရီ။
(၂) ဂ်ဴဗလီေဟာျမင္ကြင္း၊ တိုက္စိုး၊ ခ်င္းတြင္းစာေပ၊ ၁၉၇၈ ၾသဂုတ္လ။
(၃) ျမန္မာႏိုင္ငံအလုပ္သမားလႈပ္ရွားမႈသမိုင္း၊ သခင္လြင္၊ ပုဂံစာအုပ္တိုက္၊ ၁၉၆၈ ေမလ။
(၄) ကိုလိုနီေခတ္ ျမန္မာ့သမိုင္းအဘိဓာန္၊ ျမဟန္၊ မိုးမင္းစာေပ၊ ၁၉၈၁။
(၅) သာသနာ့၀န္ထမ္းဆိုတာ သာသနာကို ကာကြယ္ဖို႔ပဲ၊ ၂၅ ၾသဂုတ္ ၂၀၀၉၊ ေခတ္ၿပိဳင္။